Een aantal weken geleden werd de ‘Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek’ bekend gemaakt. Daarmee werd duidelijk gemaakt dat mensen met dementie ook in aanmerking kunnen komen voor euthanasie als ze niet meer goed kunnen communiceren in een levenseindekliniek. Voorwaarde is wel dat de patiënt eerder zelf een schriftelijk euthanasieverzoek moet hebben opgesteld en dat er sprake is van ondraaglijk lijden.

Stichting Levenseindekliniek

Maar het beëindigen van een leven van een wilsonbekwame patiënt die niet meer kan communiceren is een lastige beslissing en gebeurt in de praktijk zelden tot nooit. Dat zeggen artsen Constance de Vries-Ekkers (SCEN-arts), Arie Nieuwenhuijzen Kruseman (hoogleraar interne geneeskunde, Universiteit Maastricht) en Guy Widdershoven (hoogleraar filosofie en medische ethiek, Vrije Universiteit Amsterdam) in het vakblad Medisch Contact. De artsen deden onderzoek naar dossiers van patiënten die waren aangemeld bij de Stichting Levenseindekliniek (SLK)  en bij wie sprake was van dementie en wilsonbekwaamheid.

Ondraaglijk lijden

‘Er kan van een arts niet verwacht worden dat hij of zij een leven beëindigt als hij niet overtuigd is van het ondraaglijk lijden van een patiënt’, stellen de artsen in het vakblad. Ook al heeft de patiënt daar eerder iets over opgeschreven in een wilsverklaring. Wanneer een patiënt zo’n  euthanasiewens ondertekent, bepaalt hij wat hij ondraaglijk lijden vindt. Maar bij gevorderde dementie worden de grenzen van wat nog draaglijk is vaak verlegd, zo is de ervaring van de artsen.

Herinneren

De artsen beschrijven in het artikel hoe moeilijk het om te bepalen wanneer er sprake is van ondraaglijk lijden als de patiënt dat zelf niet meer kan vertellen. Bijvoorbeeld de situatie van een 66-jarige vrouw met Alzheimer die heeft vastgelegd niet meer te willen leven als ze volledig van zorg afhankelijk zou worden (ADL), vrienden niet meer herkent en heftige pijn heeft. Wanneer die periode is aangebroken, ze heeft hersenletsel, zit in een rolstoel, is ADL-afhankelijk, wordt ze aangemeld bij de Stichting Levenseindekliniek. Ze kan aangeven dat ze geen pijn heeft, tevreden is over haar verzorging, niet ongelukkig is. Van haar euthanasiewens weet ze zich niks te herinneren.

Wilsverklaring Levenseindekliniek

Het opstellen van een wilsverklaring ondanks dit verhaal wel zin, zeggen de artsen. Daarin kan bijvoorbeeld ook staan welke behandeling een patiënt niet meer wil. Wanneer arts en patiënt deze verklaring regelmatig bespreken en bepalen wat nog draaglijk is, kan dat een verzoek tot levensbeëindiging wel ondersteunen. Toch is een wilsverklaring geen garantie dat het verzoek tot levensbeëindiging altijd wordt uitgevoerd. ‘Als de patiënt zijn euthanasieverzoek en zijn lijden niet meer kan verwoorden, wordt levensbeëindiging ondanks de aanwezigheid van een wilsverklaring problematisch’, aldus de artsen.