Minister Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) gaf tijdens de Jan Brouwer Conferentie een toespraak over migratie, integratie en samenleven. De Jan Brouwer Conferentie is een jaarlijkse conferentie van de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen en gaat elk jaar over een ander maatschappelijk onderwerp. Het thema van dit jaar was ‘Samenleving en Migratie’.

Probleem met inburgeringsbeleid

Koolmees vroeg zich in zijn toespraak af hoe we ervoor kunnen zorgen dat ‘we naast én met elkaar kunnen leven, in een land waarin we ons allemaal thuis voelen’. Hij benoemd de verharding en polarisatie van het debat over migratie, maar gebruikt de toespraak om te reflecteren op het inburgeringsbeleid. Daarin signaleert hij een manco: ‘Eerst constateren we dat de integratie een groot probleem is, vervolgens geven we nieuwkomers niet de kans, en dan zijn we verontwaardigd dat mensen de taal niet kennen, geen baan vinden en langdurig in een uitkering blijven hangen.’

Geen oplossing

Na zo’n analyse zou het logisch zijn dat hij met een oplossing komt. Hij is immers verantwoordelijk voor dit beleid. Maar Koolmees maakt een andere wending. Hij wil geen ‘integratie-nota’ maken. ‘Want dan is het risico dat de discussie weer gaat over de vraag of de integratie wel of niet “gelukt” is, in plaats van over de vraag wat we kunnen doen om zichtbare problemen in onze samenleving op te lossen.’ Een nieuw inburgeringsstelsel heeft Koolmees’ ‘hoogste prioriteit’, maar hij presenteert geen concrete plannen.

‘Zoek elkaar op’

Koolmees sluit zijn lezing af door naar de burger te kijken. ‘Over samenleven bestaan de ingewikkeldste theorieën, terwijl het heel simpel kan zijn. Zoek elkaar op, spreek elkaar. Doe dingen samen. Als iedereen mokkend gaat wachten op de toenadering van de ander, dan kun je wachten tot je een ons weegt. Dat klinkt wellicht heel soft, maar hierin zit een keihard eigenbelang. Door elkaar kansen te geven maak je samenleven een stuk plezieriger.’

Bal bij burger

‘Ik vind het niet logisch dat hij een beleidsmatig probleem signaleert, maar geen beleidsmatige oplossing zoekt’, zegt Evelien Tonkens, hoogleraar Burgerschap en Humanisering van de Universiteit voor Humanistiek.  ‘In plaats daarvan legt hij de bal bij de burger. Dit zien we al jaren bij politici: burgers moeten dingen doen.’

Plek voor iedereen

‘Het is mooi dat hij zegt dat migratie een feit is. Geen ramp en geen voortdurend feest’, zegt Tonkens. ‘Maar je kunt het niet laten voor wat het is. En je kunt ook niet zeggen: wij waren hier eerst, jullie passen je maar aan. Ik ben het met minister Koolmees eens dat we moeten proberen een samenleving te maken waarin er plek is voor iedereen. Ik denk dat dat kan.’

Actieve overheid

Wil je naar die samenleving, dan moet de overheid niet alleen naar de burger kijken. ‘Een passieve overheid die naar de burgers wijst, is demotiverend’, zegt Tonkens. ‘Burgers worden actiever als de overheid ook meer doet.’

Twitterreactie

In een twitterreactie laat Wouter Koolmees weten dat hij wel concrete plannen heeft voor nieuw inburgeringsbeleid:

Nieuw inburgeringsbeleid is een van mijn topprioriteiten. Zie plannen uit juli. 1https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2018/07/02/inburgering-op-de-schop-nieuwkomers-zo-snel-mogelijk-aan-het-werk-leenstelsel-afgeschaft

— Wouter Koolmees (@wkoolmees) February 11, 2019