De Raad voor de Volksgezondheid (RVZ) heeft donderdag haar adviezen voor de  decentralisatie van langdurige zorg aangeboden aan staatssecretaris Van Rijn. De bewindsman had gevraagd om te kijken naar kansen en risico’s van de decentralisatie. De aanbevelingen van de RVZ moeten bijdragen aan een goed verloop van het decentralisatieproces.

Beloning

De RVZ pleit onder meer voor een gelijk speelveld tussen gemeenten, eerstelijnszorg en AWBZ. Om de samenwerking te bevorderen zou er een beloningssysteem moeten komen. De eerste drie jaar wordt het extra geld voor wijkverpleging – 250 miljoen euro, onderdeel van de AWBZ – ingezet als subsidie voor gemeenten die goed samenwerken met alle zorgpartijen en gemeenten die de instroom in de duurdere intramurale AWBZ-zorg kunnen beperken.

Verdeelsleutel

Verder moet er gewerkt worden aan de deskundigheid van professionals en ambtenaren, zo staat in het adviesrapport. En er moet  een reële verdeelsleutel komen bij de verdeling van het Wmo-budget. Een die gebaseerd is op het aantal cliënten.

De RVZ onderscheidt drie risico’s: er ontstaan ongewenste verschillen tussen gemeenten, de kostenbesparing leidt tot verschraling en het tempo van de Kanteling is niet realistisch. Hoe zijn deze risico’s aan te pakken?

RVZ-lid Johan Mackenbach: ‘De RVZ heeft randvoorwaarden voor succesvol verloop geformuleerd. Als aan die randvoorwaarden wordt voldaan, denken wij dat gemeenten een balans kunnen vinden tussen betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van begeleiding en zorg. Het mag niet zo zijn dat de toegankelijkheid tot voorzieningen tussen gemeenten verschilt. Daarvoor is het nodig dat het kabinet een reële verdeelsleutel gebruikt bij de toewijzing van de financiële middelen. Bovendien moeten gemeenten actief aan de gang met ontwikkeling van competenties om gebrek aan deskundigheid aan te vullen. Het gaat niet alleen om de professionals, maar ook om de ambtenaren die bezig zijn met het sociale domein. Verder is het nodig dat best practices van gemeenten verspreid worden. Er zijn ook gewenste verschillen, namelijk de manier waarop gemeenten hun taken uitvoeren. Omdat de omstandigheden anders zijn of omdat de ene gemeente meer gebruik kan maken van het sociaal kapitaal dan de andere.’

De RVZ wil gemeenten belonen die de samenwerking in de eerstelijnszorg goed geregeld hebben. Achterlopende gemeenten en hun cliënten zijn dan nadelig uit. Is dat wenselijk?

‘Wij denken dat als je zo’n duidelijke prikkel geeft, dat gemeenten zich wel zullen inspannen. Het tijdsbestek om de decentralisatie door te voeren is nog maar kort en het marstempo mag bij diverse gemeenten wel omhoog. De decentralisatie uitstellen is wel voor te stellen, maar daar hebben wij niet voor gekozen. Wij pleiten ervoor om het proces zorgvuldig te volgen om de effecten van de transitie in beeld te krijgen. Wat gebeurt er met de groep mensen die vanaf 1 januari 2015 op een andere wijze zorg en begeleiding krijgen? Ik begrijp dat de staatssecretaris de invoering niet uitstelt. Dan zou je de druk op het hele proces van decentralisatie weghalen.’

Een voorstel is om do’s en dont’s te rapporteren als gemeenten en zorgaanbieders vrijwilligerswerk en mantelzorg meer verplichtend gaan maken. Het beleid – en de bezuinigingen – zijn gebaseerd op een grotere inzet van mantelzorg. Is dat realistisch?

‘Het moet nog blijken hoe omvangrijk het potentieel aan vrijwilligers en mantelzorgers zal worden. Er zijn zeker wel kansen. In de gemeenten die wij hebben gesproken, en die investeren in sociale samenhang, zie je dat er wel extra mantelzorgers en vrijwilligers inzetbaar zijn. Maar we weten niet hoeveel dat er uiteindelijk zullen worden. Er zijn geen cijfers waarop we de effecten van decentralisatie op mantelzorg kunnen baseren. Dat moeten we nauwlettend gaan volgen. Ja, het kabinet heeft bezuinigingen op het budget ingeboekt, zo werkt dat. Maar we kunnen er geen getallen over extra inzet van mantelzorg en vrijwilligers bij leveren.’