De drie counselors, zoals ze zich uitdrukkelijk noemen, zijn allemaal even enthousiast en bevlogen. ‘Ik ben een grote fan van de Minnesotamethode’, zegt Frank van Velthoven (Tactus). ‘Niet alle verslaafden zijn hetzelfde. Maar voor veel mensen is dit een mooie kans.’ Michel Odufré van Mirage (Brijder): ‘Ik heb tien jaar lang met veel plezier in de verslavingszorg gewerkt. Maar de bezieling die hiervan uit gaat, ben ik nog nergens tegengekomen.’ Ook Bani da Lima (JellinekMinnesota, Arkin) is positief: ‘Typerend voor verslaving is isolement. Wij creëren verbondenheid waarbij mensen zelf aan herstel van hun verslaving kunnen werken.’

Brijder, Tactus en Arkin begonnen respectievelijk zeven, twee jaar en twee jaar en vier maanden geleden met het aanbieden van een behandeling volgens het Minnesotamodel.
Nieuw is deze therapievorm niet: het is een geprofessionaliseerde versie van het 12-stappenplan, dat herstellende (religieuze) Amerikaanse alcoholisten al in de jaren ’30 opstelden. Evenals in het 12-stappenplan spelen zelfhulpgroepen en spirituele elementen zowel tijdens als na de behandeling een grote rol. In de Verenigde Staten en in andere (westerse) landen wordt het Minnesotamodel veel gebruikt, maar in Nederland waagden reguliere verslavingsinstellingen zich er tot voor kort niet aan. Nederlanders reageren vaak sceptisch op het woord spiritualiteit, is een van de verklaringen van Da Lima. ‘Gelukkig is het klimaat aan het veranderen.’

Ook noemen alle drie de counselors de gebrekkige relatie tussen reguliere zorg en zelfhulpgroepen in Nederland. Odufré: ‘Bij de AA dachten ze hier al gauw: “mensen die uit een boekje hebben geleerd, weten niets van onze problemen”. Professionals zagen daarentegen vaak niets in groepen verslaafden die met elkaar gingen praten.

Bij het opstarten van Minnesotakliniek Mirage in Den Haag hebben wij een bruggenbouwer van de AA ingeschakeld. Hij moest de vooroordelen van beide kanten wegnemen. Dat heeft heel veel tijd in beslag genomen. Maar nu is onze relatie met de zelfhulpgroepen juist fantastisch. ’

Cocaïne
Cliënten die zich aanmelden bij een van de instellingen, wacht een zwaar programma. Naast de reguliere behandeling in de kliniek, moeten ze zich aansluiten bij een 12-stappenzelfhulpgroep die ze ’s avonds bezoeken. Veel aandacht is er voor aspecten als ‘erkennen van je verslaving’ (stap1) en ‘het overdragen van je verslaving aan God of een hogere macht’ (stap 3). Bovendien is totale abstinentie geboden. Wie verslaafd is aan cocaïne, mag dus ook niet drinken of jointjes roken. Waarom is dat allemaal nodig?

‘Het prachtige van deze methode is dat je niet alleen van je verslaving wordt afgeholpen, maar ook wordt gestimuleerd in je persoonlijke groei’, legt Van Velthoven uit. ‘Mensen nemen vaak vanuit onvrede hun toevlucht tot een middel. Als je alleen de prikkel weghaalt en niets aan de situatie verandert, is het risico op terugval groot. Totale abstinentie is nodig omdat het ene middel in verslaving niet verschilt van het andere.’

‘Met deze methode ga je op zoek naar wie je eigenlijk bent en waar je gelukkig van wordt’, vervolgt Odufré. ‘Het contact met God of een hogere macht moet je ook niet zo letterlijk nemen. Het kan ook betekenen dat je de natuur leert waarderen of je lijf weer leert voelen. Spiritualiteit is een essentiële meerwaarde van deze behandeling. Je kunt nog zoveel inzicht hebben, maar als puntje bij paaltje komt, kies je als verslaafde toch weer vaak voor het middel. Dat is te wijten aan een gebrek aan zingeving in de zorg.’ Da Lima legt de nadruk op het isolement van mensen die verslaafd zijn. ‘Ze hebben vaak verstoorde relaties met hun omgeving, beantwoorden de telefoon niet meer en laten de hele dag de gordijnen dicht. Wat wij doen, is cliënten verbinden met andere mensen, ze het gevoel geven dat ze het niet meer alleen hoeven te doen. De groep kan ook de hogere macht zijn aan wie je je verslaving overgeeft. Door die steun vallen cliënten minder snel terug als ze na de behandeling weer naar huis gaan.’

Naast de introductie van de principes van het 12-stappenplan is er in het Minnesota-model ook aandacht voor terugvalpreventie, medicijnbegeleiding, rationeel-emotieve therapie (RET) en educatie over verslaving. Maar er zijn er ook verschillen tussen de klinieken die ermee werken. Zo voert JellinekMinnesota de principes van het model het verst door, bijvoorbeeld door het gescheiden behandelen van mannen en vrouwen. Bovendien zijn de counselors van JellinekMinnesota de enigen die een jaar lang de opleiding volgden op het Hazeldeninstituut in de Verenigde Staten, waar het model is ontwikkeld is en ook veel onderzoek plaatsvindt.

De geïnterviewde counselors van de andere klinieken, die beiden al jaren werkzaam zijn in de verslavingszorg, volstonden met een paar weken Hazelden en Castle Craig in Schotland, waar ook met het Minnesotamodel wordt gewerkt. Een ander verschil is dat Tactus en Mirage benadrukken met ervaringsdeskundige counselors te werken. JellinekMinnesota doet dat juist niet.

En wat zijn de resultaten? In Nederland is daar nog weinig over te zeggen. Odufré noemt cijfers uit een ‘niet-harde’ meting: 70 à 80 procent van de cliënten maakt de behandeling af. Met 60 à 70 procent gaat het nu nog goed.’ Van Velthoven: ‘Van de deelnemers werkt 60 procent het programma goed af. Uiteindelijk blijft 40 procent clean, valt 20 procent terug, maar die mensen haken later weer aan.’ Da Lima: ‘Uit Amerikaanse onderzoeken komt naar voren dat er in het eerste jaar weinig verschil is met andere methoden. De meerwaarde blijkt vooral op de lange termijn. Mensen met een verslaving vallen minder snel terug en pakken makkelijker hun leven op, onder andere omdat ze kunnen terugvallen op zelfhulpgroepen.’

Dit artikel staat in Zorg + Welzijn Magazine nummer 4, april 2010.