Door Carolien Stam – ‘Gemeenten zijn doorgeslagen in hun inkoopbeleid door te denken dat ze alle sociaalmaatschappelijke diensten moeten aanbesteden’, zegt Tim Robbe. Hij is Europees jurist en adviseur op het gebied van aanbestedingsbeleid. ‘Aanbesteden is niet nodig. Je kunt op basis van lokale voorwaarden – de basis voor de Wet maatschappelijke ondersteuning – met lokale zorg- en welzijnaanbieders onderhandelen over de aanpak van een vraag of probleem. Voordeel is ook dat je daar andere partijen, zoals de cliëntenraad in kunt betrekken.’
B-diensten
De Europese Commissie stelde in 2006 dat er ook een aanbestedingsplicht is voor de zogenoemde B-diensten, waaronder de sociaalmaatschappelijke diensten. Volgens Robbe zijn de gemeenten hun inkoopbeleid daarop gaan afstemmen. Ten onrechte, volgens Robbe, want uit jurisprudentie van het Europese Hof blijkt dat deze diensten alleen hoeven te worden aanbesteed als er een ‘duidelijk grensoverschrijdend belang’ is. Dat geldt voor de meeste zorg- en welzijnsdiensten niet, zegt Tim Robbe.
Grensoverschrijdend
Huishoudelijke hulp hoeft niet te worden aanbesteed, zegt Robbe. ‘Gemeenten moeten de huishoudelijke hulp – en alle andere sociaalmaatschappelijke diensten – zodanig specificeren dat het lokale dienstverlening wordt. Dan is er hoe dan ook geen sprake van een grensoverschrijdend belang, zodat er geen aanbesteding nodig is.’ Die specifieke omstandigheden per gemeenten zijn niet lastig te duiden, volgens Robbe. ‘Alleen al de taaleis (Nederlands) en de Nederlandse kwaliteitswetgeving zijn ingewikkelde voorwaarden voor buitenlandse dienstenaanbieders.’
Omzeilen
Geeft Europese jurisprudentie de ruimte om de aanbestedingsplicht te omzeilen, er is wel een nieuwe Nederlandse Aanbestedingswet in de maak. Die wordt eind 2010 in de Eerste Kamer behandeld. De wet dreigt de aanbestedingseisen zodanig aan te trekken, dat gemeenten wél verplicht worden Europees aan te besteden. Robbe: ‘In de nieuwe Nederlandse wet wordt opgenomen dat als er meerdere aanbieders zijn, ook al is er geen grensoverschrijdend belang, er toch moet worden aanbesteed. Dat gaat verder dan de jurisprudentie van het Europese Hof. Dat mag ook, want elke lidstaat kan zelf zwaardere eisen stellen dan de Europese.’
Contracten
Tim Robbbe pleit ervoor dat gemeenten privaatrechtelijke contracten opstellen met aanbieders van sociaalmaatschappelijke diensten. Die contracten zijn de uitkomst van onderhandelingen van partijen op lokaal niveau – gemeenten, aanbieders en andere betrokkenen, zoals cliëntenraden. ‘Het probleem wordt in het contract gespecificeerd. Ook is daarin de te verlenen dienst beschreven. Het is mogelijk om de maatstaven aan te passen als de situatie tijdens de duur van het contract verandert.’
Is dat eigenlijk niet de traditionele werkwijze van gemeenten om welzijnsdiensten te laten uitvoeren? ‘Ja’, zegt Robbe, ‘maar dan vastgelegd in een privaatrechtelijk contract, zodat partners elkaar kunnen aanspreken op de resultaten.’
Meer weten? Lees dan ook de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Daarvoor kunt u zich hier aanmelden.
Bron: Foto: Erik van der Burgt
@Boris
Het idee is ook niet om in plaats van aan te besteden te subsidieren. Mijn voorstel is als realisatieproces het aanbesteden te verlaten, maar wél een privaatrechtelijke overeenkomst te sluiten (normaal het “eindproduct” van een aanbesteding). We houden dus het instrument overeenkomst in de uitvoering, maar gaan op een andere manier de realisatie van die overeenkomst inrichten. Dat kan heel goed via onderhandelingen waarbij de zorgaanbieder betrokken wordt bij zowel probleemstelling als oplossing.
Om een eenduidig antwoord te kunnen geven op de vraag of aanbesteding nodig is , zal eerst de primaire vraag beantwoord moeten worden of Hulp in de Huishouding een zorgactiviteit is (2b) of een schoonmaakdienst (2a).
Zolang de hulp in de huishouding bekostigd wordt vanuit de Wmo of een andere regeling waar een (zorg) indicatiestelling voor nodig is doet het mij toch echt voorkomen te spreken van een ‘zorg’ dienst. En dus zijn er m.i. zeker scenario’s te bedenken om onder de aanbesteding uit te kunnen komen…. Of dat nu datgene opleverd wat er mee wordt beoogd, valt natuurlijk te betwijfelen aangezien aan ‘subsidie-verstrekking’ ook de nodige haken en ogen zitten.
Zie ook het artikel in Binnenlands Bestuur van 16 oktober 2009 waarin Robbe en ik sprekend worden ingevoerd. Robbe en ik zijn het eens maar benaderten de problematiek vanuit verschillende kanten, met het zelfde resultaat.
Jan Verheyden.