Sandy Schollaardt (43) is consulent GGZ voor het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GC A). Ze helpt op verschillende opvanglocaties in Nederland asielzoekers met hun psychische problemen.  Sinds twee jaar werkt ze vast op de locatie in Katwijk en in de wintermaanden op de camping van Duinrell die dan als opvang wordt gebruikt.

Complex

‘Sinds mijn 16e werk ik al in de verpleging, later in de psychiatrie, in de ambulante hulp. Ik werd  in 2010 benaderd om bij het  GCA mee te werken aan e pilot met GGZ-consulenten. “Weer zo’n bijzondere buitensporige doelgroep”, dacht ik. Dat sprak mij wel aan. De hulpverlening aan asielzoekers vaak complex. Het ene moment hou ik ventilerende gesprekken, het andere moment pas ik cognitieve gedragstherapie, stabilisatie of pscyho-therapeutische interventie toe. Het werkt  als een soort puzzel voor mij om deze mensen te helpen.  Mijn taken zijn heel erg veelzijdig en dat vind ik interessant.’

Behandeling

De problemen die ze tegenkomt in de opvang voor asielzoekers zijn vooral spanningsklachten, somberheid, post traumatisch stress stoornis (PTSS) en acute stress. ‘Wanneer een vluchteling met psychische problemen net binnenkomt bij de opvang dan willen we vooral eerst stabiliseren. Je kan wel een hele behandeling opzetten, maar wanneer een asielprocedure net start, heeft al die spanning die daarmee gepaard gaat juist een negatief effect op de behandeling. Ik stabiliseer mensen met behulp van gesprekken. Ik probeer ze in het hier en nu te houden en niet te laten afdrijven naar het verleden. Een betere zelfverzorging is daarbij belangrijk: goede voeding een goede nachtrust en een  regelmatig dag- en nachtritme. Maar ook sociale contacten, het structureren van activiteiten en het motiveren om nieuwe activiteiten te ondernemen.’ Bij heel complexe problematiek verwijst Schollaardt door naar de tweede of derdelijns psychiatrie-instellingen.’Vooral bij de langdurige asielprocedures zie je dat die spanningsklachten toenemen. Mensen leven lang in onzekerheid of ze wel mogen blijven.’

Huisartsenzorg

Als consulent GGZ maakt Schollaardt deel uit van het huisartsenzorgteam. Iedere opvanglocatie in Nederland heeft zo’n team, met daarin een huisarts, een praktijkassistent, een praktijkverpleegkundige en een consulent GGZ om de eerste zorg dichtbij en toegankelijk te maken. Alle asielzoekers die aankomen op een opvanglocatie worden uitgenodigd voor een intakegesprek om zo medische problemen en gezondheidsrisico’s in kaart te brengen. Tijdens hun verblijf kunnen ze met hun zorgvragen op locatie via de praktijkassistent, bij een een praktijkverpleegkundige, consulent GGZ of huisarts terecht. Ook is er een Praktijklijn, waar iedere asielzoeker gratis en 24/7 naartoe kan bellen met zijn of haar zorgvraag.

Europa heeft te maken met een vluchtelingenstroom van historische omvang. Ook in Nederland melden zich dagelijks honderden asielzoekers.Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) telde eind septenber 16.825 Syrische vluchtelingen in Nederlandse opvangcentra. Lees hier alles over de zorg aan vluchtelingen >>

Culturen

De hulpverlening aan asielzoekers is anders dan in de ‘reguliere ggz’, legt Schollaardt uit. ‘In veel van de culturen die ik tegenkom is de man veel dominanter dan de vrouw. Vrouwen zullen in het bijzijn van hun man niet altijd open zijn. Ook merk je dat, afhankelijk van het opleidingsniveau van de asielzoekers, men sommige lichamelijke sensaties niet kent. Dat je door angstgevoelens bijvoorbeeld hartkloppingen en zweetaanvallen kan krijgen. Dat kennen of begrijpen ze niet altijd. Daarom geef ik veel psycho-educatie tijdens mijn afspraken. Dan hebben we het over wat er precies  bij die persoon gebeurt en waar dat vandaan komt.’

Voodoo

Zo is er ook het verschijnsel voodoo (een volksgeloof met magische elementen red.). Iets wat Schollaardt soms bij asielzoekers uit Afrika tegenkomt. ‘Wanneer ze daar heilig in geloven, dan is het heel moeilijk uit te leggen dat er iets anders aan de hand is. Dat komt bij de een beter aan dan de ander, dat ligt aan het niveau dat mensen hebben. Daarom probeer ik veel met beelden en tekeningen te werken in de praktijk,  om zo mijn verhaal te verduidelijken.’

Taal

Omdat de vluchtelingen zeker bij aankomst de Nederlandse taal niet spreken of het Engels niet machtig zijn, maakt de consulent GGZ net als de andere zorgverleners in haar team regelmatig gebruik van de tolkentelefoon. Dat is een uitkomst, maar heeft ook zijn lastige kanten. ‘Ik weet natuurlijk nooit wat de patiënt echt precies vertelt en een tolk kan niet echt de emotie overbrengen. Wanneer de asielzoekers wat langer in de opvang zitten, merk ik vaak dat ze al redelijk goed Nederlands kunnen spreken. Dat verbaast mij wel.’

Oorlog

De ene patiënt komt met heel heftige verhalen bij de consulent GGZ. Over de reis die hij heeft gemaakt, over familieleden die tijdens de reis of in de oorlog zijn omgekomen, het geweld dat hij heeft gezien. Terwijl de ander alleen met hoofdpijnklachten komt. Dat verschilt per persoon, legt Schollaardt uit.  ‘Natuurlijk, ik hoor soms verschrikkelijke dingen, maar ik kan heel goed afstand bewaren. Heftige situaties heb ik net zo goed in de ‘reguliere ggz’ gezien, dus ik kan daar goed mee omgaan. We hebben maandelijks intervisie waar je terecht kan met je vragen of eventuele problemen. Ik kan me voorstellen dat wanneer je als jonge hulpverlener hier instapt, dat het dan misschien moeilijker is. Maar ik doe dit al een tijdje.’

Vluchtelingen moeten met hun hulpvraag ergerns terecht kunnen. Gezondheidscentrum Asielzoekers organiseert deze eerste zorg. ‘Veel problemen hebben te maken met de lange, heftige reis.’ Lees het artikel ‘In de stress over een verkoudheid’ over zorg voor vluchtelingen in het nieuwe Zorg + Welzijn magazine van november.