In tegenstelling tot veel andere sectoren krijgt de maatschappelijke opvang meer geld. In 2004 2,4 miljoen euro extra, oplopend tot 8 miljoen in 2007. Het geld wordt gebruikt om de opvang van en hulp aan kwetsbare groepen te verbeteren (waaronder dak- en thuislozen, zwerfjongeren en vrouwen). Het streven is om onder meer te investeren in capaciteit. De 1,2 miljoen euro die de vrouwenopvang in 2004 krijgt, is bestemd voor kwaliteitsverbetering van de vrouwenopvang en de hulpverlening aan mishandelde vrouwen. Hoe het geld precies verdeeld wordt, maakt het kabinet dit najaar bekend. Het geld voor de vrouwenopvang loopt op tot 4 miljoen euro in 2007.

Verstopping

Johan Gortworst van de Federatie Opvang ziet het extra geld als een impuls. ‘Meer geld is best bijzonder als je kijkt naar alle bezuinigingen. VWS vindt dat de instroom in de vrouwenopvang en kwaliteitsverbetering van de hulpverlening een prioriteit heeft en daar zijn we het helemaal mee eens. Ook de verstopping in de maatschappelijke opvang zien we als een van de grootste problemen. Maar doorstroom bereik je niet alleen door de capaciteit te vergroten.’ Hoewel de bedragen die nu extra beschikbaar komen een belangrijk signaal zijn, vindt de federatie dat voor de realisatie van deze doelstellingen meer nodig. Ten eerste moeten andere partijen worden aangesproken op het leveren van hun bijdrage in de zorgketen. Daarbij gaat het onder meer om de zorgverzekeraars, ggz, verslavingszorg, jeugdbeleid, woningcorporaties en maatschappelijk werk. Daarnaast heeft de Federatie Opvang berekend dat er, om de sector financieel gezond te maken, een structurele ophoging van het budget voor de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang nodig is van 25 miljoen euro per jaar.

Niet alleen over geld maakt Gortworst zich zorgen. ‘De filosofie die voor het huidige beleid geldt, en ook voor de toekomstige Dienstenwet, is dat de verantwoordelijkheid bij de burger zelf ligt. Dat zal voor veel Nederlanders prima zijn, maar onze cliënten hebben meer steun nodig. Welzijnswerk is voor deze mensen gewoon nodig om zich staande te kunnen houden in de maatschappij. De komende jaren moet er hard worden gewerkt aan de lokale sociale infrastructuur. Verschillende partijen moeten één lijn volgen, er moet meer overeenstemming komen. Ook van de burgers zelf wordt meer inbreng verwacht. Lokaal moeten burgers voor zichzelf opkomen en zich met bepaalde discussies bemoeien. Maar het is nog steeds zo dat wie het hardste roept de meeste aandacht krijgt. Voor cliënten van de maatschappelijke opvang en andere kwetsbare groepen zijn andere methoden nodig. Cliëntenraden in de opvang hebben hierin een belangrijke taak, maar subsidies hiervoor worden waarschijnlijk stopgezet.’

Gevaar

Financieel gezien komen de geestelijke gezondheidszorg en de verslavingszorg er minder gunstig af. Er komt dan wel 1,5 miljoen euro extra (oplopend tot 5 miljoen in 2007) voor heroïneverstrekking aan onbehandelbare verslaafden, op de verslavingsreclassering wordt dertig procent bezuinigd. Koepelorganisatie GGZ Nederland is hier fel op tegen. Directeur Jos de Beer: ‘Deze drastische maatregel is ontzettend tegenstrijdig. Het kabinet wil meer veiligheid op straat, maar bezuinigt op de reclassering. Verslaafde delinquenten worden niet langer naar zorg toe geleid, wat de kans op recidive vergroot. Burgers zullen hiervan de dupe worden.’ Ook bezuinigt het kabinet op psychotherapie. Komend jaar worden slechts dertig sessies vergoed. Erg gevaarlijk, vindt De Beer. ‘Mensen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen kunnen niet meer adequaat behandeld worden. Dat betekent ronduit een gevaar voor de samenleving.’

Een ander punt van kritiek is de loonmatiging. De Beer: ‘Voor goed personeel hebben we marktconforme lonen nodig. Om personeel te houden, zul je wat moeten bieden.’ Als gevolg van de extra middelen die beschikbaar zijn gesteld, verwacht het ministerie dat de intramurale productie in de ggz en verslavingszorg met 0,7 procent stijgt. Om dezelfde reden stijgt de extramurale productie naar verwachting met 5,5 procent. Voor de productie van de geestelijke gezondheidszorg is vanaf 2003 structureel 262 miljoen euro extra beschikbaar. Voor 2004 is nog eens 583 miljoen. De uitbreiding van de productie is volgens GGZ Nederland erg zinvol.

Een kwalitatief goed en toegankelijke aanbod van de geestelijke gezondheidszorg, dat aansluit op de zorgvraag moet volgens minister Hoogervorst gerealiseerd worden met de overheveling van de op genezing gerichte ggz naar de basisverzekering en de financiering vanuit de ggz-care uit de Awbz. Tijdig verstrekken van de juiste hulp kan alleen als de zorgketen, met name de eerste lijn, versterkt. In de begroting is efficiëntie een terugkerend thema. De doelmatigheid moet worden verbeterd door de deskundigheid van de hulpverleners te vergroten en de samenwerking tussen diverse groepen hulpverleners te stimuleren. De komende periode zal op het gebied van de tweedelijns zorg de integratie tussen ggz en algemene gezondheidszorg worden bevorderd. VWS verwacht dat de behandeling aantoonbaar doelmatiger en effectiever zal zijn als zowel de psychische als de somatische problematiek aandacht krijgt. Efficiënter werken vindt De Beer prima, maar de opbrengsten hiervan moeten niet afgetrokken worden van het instellingsbudget. ‘Je krijgt nu een hele rare situatie. Instellingen doen er alles aan om zo efficiënt mogelijk te werken, maar in feite worden ze gestraft als ze dat gedaan hebben. Het geld dat een instelling overhoudt moet juist ingezet worden voor productiestijging en kwaliteitsverbetering.’