‘We hebben zo vaak aan de bel getrokken met noodkreten: “De groep Marokkaanse jongens die wij in ons buurtcentrum krijgen, verandert; Wij redden het niet om die jongens op het rechte pad te houden; Er moet iets anders gebeuren: specialistische jeugdzorg, intensieve begeleiding.” Maar geen instantie die ons ondersteunde. De gemeente was doof. Wij kregen van jeugdinstellingen te horen: “Met die groep jongeren doen wij niks, je moet ze maar buiten de deur zetten.” Ik durf te zweren dat die jongens nu de zogeheten ‘harde kern’ zijn.’
Hanneke Keus is sectorhoofd jongerenwerk bij Welstede Welzijnsgroep in Ede. Een van de activiteiten van deze organisatie was de exploitatie van het activiteitencentrum ‘De Knoop’. Tien jaar lang was het een centrum waar jongeren – ook de ‘Marokkaanse probleemgroep’ – binnenliepen en activiteiten en begeleiding konden vinden. Begin dit jaar moest De Knoop sluiten omdat de welzijnsorganisatie de problemen van en met de jongeren niet meer aankon. De zoveelste tegenvaller in de aanpak van de Marokkaanse probleemjongeren, die Ede berucht hadden gemaakt na de juichtaferelen op 11 september 2001.

Inmiddels behoort een veertigtal Marokkaanse jongeren in Ede tot ‘ de harde kern’ die ernstige strafbare feiten pleegt, ook landelijk. Daaromheen zwerft een groep van ruim tweehonderd ‘meelopers’, die op de nominatie staan af te glijden naar de criminaliteit. Burgemeester Robbertsen van Ede heeft nu een harde lijn aangekondigd – overigens niet de eerste keer. Nu worden acht agenten op die groep van veertig Marokkaanse harde kern-jongeren gezet. Lik op stuk: oppakken en straffen. Voor het welzijnswerk is volgens de gemeente deze criminele jeugd ‘verloren’.

Hanneke Keus is woedend: ‘Het is ongehoord dat deze jongeren worden opgegeven. Moet je ze in beton gieten en op een eiland zetten? Natuurlijk moeten ze gestraft worden als ze strafbare feiten plegen. Maar wat gebeurt er met hen als ze uit detentie komen? Dan komen ze weer bij ons in de buurthuizen en is er geen plan om ze te begeleiden. Je moet ze niet afschrijven, maar aanpakken: resocialiseren.’

De woede van Keus richt zich vooral op het gemeentebestuur, die blind en doof bleef voor de herhaalde noodkreten van de welzijnsorganisatie over de samenstelling van de groep probleemjongeren. In De Knoop is jarenlang prima gewerkt met deze groep, zegt Keus. ‘De kern van het succes was een goede combinatie van opvang, begeleiding en activering. We werkten goed samen met andere instanties, voor persoonlijke begeleiding, voor activering naar school en werk.’ Het ging fout toen de groep jongeren steeds moeilijker en ernstig onhandelbaar werd. ‘De goed bemiddelbare jongeren vonden een plek op school of op de arbeidsmarkt, de zeer moeilijk plaatsbaren bleven over. Als een groep zo onevenwichtig is samengesteld, dan trekken ze elkaar naar beneden en wordt het van kwaad tot erger.’

Moet niet juist het jongerenwerk in staat zijn met die probleemgroep om te gaan?

‘Een paar essentiële dingen zijn weggehaald. Zoals de samenwerking in een netwerk met andere hulpinstanties. We kregen te horen: “Wij zijn gebonden aan protocollen en privacyregels, dan kunnen daar geen jongerenwerkers bij zitten.’ Dat had tot gevolg dat de samenwerking wegviel. Daarbij hebben wij in totaal drie formatieplaatsen voor het jongerenwerk in heel Ede én de buitendorpen. Wij stonden alleen en konden dus eigenlijk niks met die groep probleemjongeren. Je kan dan als buurtcentrum alleen je deuren opengooien en hopen dat het goed komt. Het beeld bestaat: het jongerenwerk fungeert als vuilnisbak; houd ze maar van de straat, zodat er geen overlast is. Maar dat is niet de taak van het sociaal-cultureel werk. Wij spelen een rol in de relatie tussen jongeren en samenleving. Dan moet je wel de ondersteuning krijgen die nodig is als het uit de hand dreigt te lopen. We hebben specialistische jeugdwerkers nodig en jeugdzorginstellingen die met ons samenwerken. Die zogenaamde onhandelbare groep Marokkaanse jongeren, daar zitten veel kinderen bij met psychosociale problemen. Ooit gehoord van een Marokkaanse jongere met adhd of autistische stoornissen? Dat lijken Marokkaanse jongeren niet te hebben, maar ik zie ze steeds meer binnenkomen in onze buurthuizen.’

De gemeente heeft aangekondigd met een plan te komen om de ‘meelopers’ te behoeden verder af te glijden.

‘Een plan? Dat wordt spannend, ik weet van niks. Maar ik ben bang dat het ’t zoveelste coördinatiepunt of netwerk gaat worden. Er zou veel meer mét de jongeren gepraat moeten worden in plaats van alleen óver ze. Wat we nodig hebben zijn jongerenwerkers in de wijk. Wat moet ik met twintig uur jongerenwerk in een wijk waar 250 Marokkaanse risicojongeren rondhangen. Wat echt werkt is een grote mate van betrokkenheid en intensief contact met de groep. Een buurthuis kan dat bieden, daar kunnen die jongens hun verhaal kwijt. Het klinkt erg soft, maar ik zeg altijd: “We storten een pak liefde over die jongens uit.” Daar zijn ze juist gevoelig voor; voor persoonlijke aandacht. Er zit zoveel onzekerheid en wantrouwen in zo’n jongen. Ze zijn zeer negatief over zichzelf en zoeken naarstig naar contact. Als je eenmaal contact hebt, kun je ook verder gaan met zo’n jongen, naar de gespecialiseerde jeugdzorg of intensieve begeleiding. Belangrijk is om samenhang te bieden, want die jongeren weten razendsnel door de mazen van het net te flitsen.’