In haar boek Kostbaar As vertelt schrijver Theresia Stiller over het seksueel misbruik dat ze als kind meemaakte. Jaren later ontdekte zij tot haar ontsteltenis haar kinderen ook. Gezinnen waarin misbruik voorkomt, hebben soms een blinde vlek daarvoor. ‘Dan zie je niet dat je man of je vader met jouw eigen kinderen doet wat hij vroeger met jou deed’, vertelt Ivonne Meeuwsen, naast associate member ook auteur en opleider op het gebied van seksueel misbruik.
Brok in je keel
Het zijn verhalen waar veel mensen een brok van in hun keel krijgen en een steen op hun maag. Ook hulpverleners hebben zo’n traumareactie, weet Meeuwsen. ‘Het raakt je en je instinct zegt: ik wil het er niet over hebben. Om slachtoffers van seksueel misbruik te kunnen helpen moet je dit soort verhalen aan kunnen horen, en dat is niet iedereen gegeven.’
Onbehandelbaar
‘Veel hulpverleners hebben de neiging om het weg te stoppen of te negeren’, vervolgt Meeuwsen. ‘Dan krijg je reacties als “wij kunnen u niet helpen” of “u bent therapieresistent”. Het kan dat jij niet geschikt bent als hulpverlener voor deze cliënt, maar het is een vorm van victim blaming om de cliënt daarom de deur te wijzen. Als je er als hulpverlener niet naar kunt luisteren, moet je samen met je cliënt zoeken naar een plek waar ze wel naartoe kunnen.’
Lacune in opleiding
Die plekken zijn schaars. Helemaal omdat het niet in de opleidingen wordt behandeld. Wat Meeuwsen tot haar verbazing ontdekte tijdens een college aan vierdejaars psychologie studenten. Seksueel misbruik is geen DSM-diagnose. Maar juist seksueel misbruik bespreken is een belangrijke factor om ervoor te zorgen dat cliënten tevreden terugkijken op hun behandeling, bleek uit onderzoek van Janneke Bredeveld.
Netwerk
Meeuwsen heeft op haar website veertig hulpverleners verzameld die wel deze verhalen aankunnen en ervaring hebben met behandelingen van dit soort problemen. Met zulke hulpverleners kunnen slachtoffers van seksueel geweld echt tot heling komen. ‘Daarbij is trauma-verwerking slechts een stap. Helen is een hele klus. Het is niet levenslang, maar wel levensbreed’, aldus Meeuwsen.
Verweven in heel het leven
Effecten van misbruik raken verweven in allerlei levensaspecten. Meeuwsen: ‘Gemiddeld gaan mensen pas vijftien jaar na volwassenheid over hun misbruik praten. Ik heb gelukkig ook twintigers in mijn praktijk, maar ook mensen van zestig of zeventig. Dan is er al een heel volwassen leven overheen gegaan, waarop ze voortgebouwd hebben op wat ze hebben meegemaakt. Overlevingsmechanismen die ze door dat misbruik ontwikkelden zijn verweven in alle aspecten in hun leven: hun seksualiteit natuurlijk, maar vergeet ook niet fysieke reacties (symptomen waar stress aan ten grondslag ligt, vaginisme, burn-out klachten), de relatie met hun spiritualiteit, en praktisch alle emotionele relaties die ze aangaan, tot en met hun houding met hun baas toe.
Tien jaar therapie
Zelf meent Meeuwsen geheeld te zijn. ‘Het kostte zo’n tien jaar en meer dan zeven therapeuten, maar ik ben echt geheeld. Ik kan mijn problemen zelf aan. Het is niet zo dat ik niet meer getriggerd word, maar het is veel minder vaak dan voorheen en ik weet hoe ik ermee moet omgaan. Ik raak er niet meer van uit het lood.’
Bespreek het
Om daar te komen zodat meer mensen kunnen helen is één ding heel belangrijk volgens Meeuwsen: ‘Om te kunnen helen van seksueel misbruik moet er gepraat kunnen worden over seksueel misbruik. Dat klinkt heel vanzelfsprekend, maar het wordt niet gedaan. Er wordt aan gewerkt, met de #metoo-beweging, maar we zijn er nog lang niet. Het onderwerp op zijn minst behandelen in opleidingen voor hulpverleners zou een goede eerste stap zijn.’
