Liesbeth Hoogendijk ziet in de praktijk dat mantelzorgers zich soms pas na jaren realiseren dat ze mantelzorger zijn. En tegen die tijd zijn ze weleens zo opgegaan in de zorg voor een ander, dat het water ze aan de lippen staat. ‘Regelmatig horen wij van mantelzorgers dat zij het eerder hadden willen weten.’

Bewustwording

Bewustwording van het feit dat je mantelzorger bent, is een eerste vereiste is om het aantal overbelaste mantelzorgers terug te dringen. Maar bewustwording begint niet op de eerste dag dat je gaat zorgen, maar al jaren daarvoor, concludeert Mezzo. Door eerder in de familie toekomstige zorgtaken te bespreken voorkom je verrassingen, gaan broers en zussen de zorg voor hun ouders eerder delen en zullen zij eerder bij de gemeente aankloppen voor hulp en ondersteuning.

Ruimte voor ondersteuning

Maar om echte bewustwording te creëren, is het ook van belang dat mensen weten wat mantelzorg is. Hoogendijk: ‘Sociaal werkers zullen ongetwijfeld in hun werk merken dat veel mantelzorgers zichzelf niet herkennen als mantelzorger. Zij voelen zich ouder, kind of partner van. Dat wil Mezzo niet veranderen, maar weten dat je mantelzorger bent, maakt ruimte voor ondersteuning of hulp als je die nodig hebt. Als mantelzorger kun je bij de gemeente vragen of er bijvoorbeeld een vrijwilliger kan komen om samen met de zorgvrager te wandelen bijvoorbeeld. Wie niet weet dat hij/zij mantelzorger is, komt ook niet bij instanties die kunnen helpen. De sociaal werker is bij uitstek een professional die met mensen het gesprek aan kan gaan en zo kan bijdragen aan preventieve vermindering van belasting.’

Met de transities is het samenspel tussen professionals en mantelzorgers nog essentiëler geworden. Maar wie wat doet en waarvoor verantwoordelijk is, blijft vaak ergens in het midden hangen, ondervindt Mariët Ebbinge, journalist én mantelzorger. ‘De samenwerking tussen professionals en familie is soms eerder een worsteling dan een dans.’ Lees dit PREMIUM artikel hier >>

Taboe

Uit onderzoek van MyFutures, een tweejarig onderzoeksproject van de TU Delft, Design Academy Eindhoven, ontwerpbureaus, zorginstanties, gemeenten en verzekeraars, blijkt dat er op dit moment verschillende barrières zijn om toekomstige mantelzorgtaken binnen gezinnen of relaties te bespreken. Hoogendijk: ‘Van nature hebben we de neiging om ouder worden of achteruitgang van de gezondheid niet te bespreken. Ouders willen er hun volwassen kinderen niet mee belasten én de kinderen willen hun ouders er niet mee confronteren. Uit dit onderzoek blijkt dat dit gesprek wel tot stand kan komen als er een aanleiding voor is, zoals het overlijden van een familielid of het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Deze momenten kunnen een opening bieden om het gesprek te voeren over hoe je (mantel)zorg ziet als het in de toekomst nodig wordt. ‘

Campagne

Om te zorgen dat families eerder gaan nadenken over mantelzorg, is Mezzo een bewustwordingscampagne gestart. Deze richt zich allereerst op mensen/potentiële mantelzorgers van wie ouders ouder worden. Hoogendijk: ‘Onze oproep is om samen, daarmee bedoelen we bijvoorbeeld ouders, kinderen, broers, zussen en andere betrokkenen, het gesprek aan te gaan op een natuurlijk moment en om het laagdrempelig te houden. Bijvoorbeeld om eens uit te spreken wat de wensen van de ouders zijn ten aanzien van wonen, of om uit te spreken wat je eigen verwachtingen zijn over zorg geven. Het is niet de bedoeling om strakke afspraken te maken, maar om bewustwording te creëren. Vaak kan dan later makkelijker verder gepraat worden over meer concrete zaken, bijvoorbeeld als er een zorgsituatie ontstaat.’

Ook onbekend bij professionals

Hoogendijk ziet rond deze bewustwordingscampagne ook een rol weggelegd voor sociaal werkers.  ‘De sociaal werker kan mensen helpen om het gesprek aan te gaan. Ook door zelf aan te sluiten bij natuurlijke momenten. Als een cliënt aangeeft dat recent een kennis ziek is geworden, gebruik dit moment dan om te vragen hoe die persoon er zelf over denkt als het om hem of haar gaat. Wijs op de informatie die Mezzo op de website heeft staan of op de nieuwe toolkit familiegesprek. Een andere manier waarop sociaal werkers kunnen bijdragen om meer bewustwording te creëren, is door collega’s in bijvoorbeeld wijkteams te informeren over mantelzorg en de voorbereiding erop. Mantelzorg is niet alleen “onbekend” bij mantelzorgers zelf, maar ook bij professionals. Weten die er wel van, dan vinden zij het moeilijk om naar de goede partij door te verwijzen.’