‘Als je een week in bed ligt, voelt het bijna als onmogelijk om eruit te komen’, vertelt hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder. ‘Dat heeft niks te maken met of je ziek bent of niet. Het gebrek aan motivatie komt omdat motivatie en initiatief nemen hersenfuncties zijn. Hersenfuncties die als het ware inslapen als je ze te weinig  gebruikt.’

‘Niet zonder ons’

‘Als je je al futloos en ongemotiveerd voelt na één week in bed, moet je nagaan hoe je er aan toe bent als je al jaren tot weinig kunt komen.’ Bijvoorbeeld door de ernst van de hersenaandoening of door de maatschappij die te weinig kansen biedt voor deelname, in welke vorm dan ook. Dat was voor Scherder de reden om het initiatief te nemen voor het televisieprogramma Niet zonder Ons van MAX. In het programma zijn zes mensen met een hersenaandoening op zoek naar werk. Vanavond is de derde aflevering om 21.30 te zien op NPO 1.

Werk

Hoewel de omschrijving van het programma zegt deze mensen weer ‘aan het werk’ te helpen, gaat het niet noodzakelijk over een betaalde baan. ‘We willen helemaal niet zeggen dat betaald werk de enige waardevolle dagbesteding is. Het is absoluut niet zo dat je alleen maar meetelt als je werkt. De deelnemers aan ons programma willen zelf weer graag aan het werk en dat werk kan vrijwilligerswerk zijn of een andere bezigheid die mensen uitdaagt en in beweging krijgt. Dat is voor iedereen waardevol. Het gaat erom dat ze weer iets vinden wat bij hun past. Want daar waar de hersenen minder goed gaan functioneren als je lang inactief bent, gaan ze weer beter functioneren als je actief wordt. Krijg je wél de kans er weer op uit te gaan, dan worden de hersenen weer actiever, je gaat weer stapjes maken, en hoe klein die stapjes ook zijn, het geeft je weer een gevoel van ‘ja, het lukt me weer een beetje’. Dat zijn gelukkige gevoelens waarbij dopamine een belangrijke rol speelt.’

Uitdaging

Met het televisieprogramma wil Scherder organisaties en bedrijven aanmoedigen om ruimte te creëren voor mensen met een beperking. ‘Wat voor beperking dan ook eigenlijk. Ik zie veel patiënten met een niet-aangeboren hersenaandoening. Wat hen vaak overkomt is dat ze na hun diagnose geen nieuwe kans meer krijgen. Daarmee stopt iedere uitdaging voor hen, terwijl dat zo belangrijk en waarde vol is voor ieder  mens.’

Passend

‘Na een diagnose, houdt het voor veel mensen helemaal op. Ze komen thuis te zitten. Terwijl het super belangrijk is om te kijken wat er nog wel kan. Soms kunnen mensen nog in hun huidige bedrijf werken, maar in een andere functie. Soms kunnen ze een vergelijkbare functie doen, maar in een andere omgeving of bij een ander bedrijf. De key is om te zoeken naar iets wat iemand zélf wil, waar zijn of haar hart ligt, iets wat hem of haar uitdaagt en tegelijkertijd past bij wat hij of zij nog kan.’

Beweging

Ook wil Scherder met het programma andere mensen die thuiszitten aanspreken. ‘Als je lang inactief bent geweest, is het heel fijn als iemand anders je kunt motiveren  om weer in beweging te komen. Je kunt niet verlangen dat iemand dat uit zichzelf zomaar kan. Je hersenen werken simpelweg niet mee om die cirkel te doorbreken. Dan heb je een externe trigger nodig.’

Sociaal professionals

Die externe trigger kan een familielid zijn, een vriend, een hond die écht uitgelaten moet worden of een sociaal professional. ‘Sociaal professionals zijn hierin super belangrijk. Zij zijn de externe prefrontale cortex van deze mensen, het hersengebied waar motivatie en het nemen van initiatieven zit. Ik hoop na dit programma op allerlei plekken over dit onderwerp te mogen spreken. En ik beloof dat ik dan ook de waarde van het sociaal werk zal benadrukken.’