Door Louis Teunissen * – In de Wet voorzieningen gehandicapten werd de claim van de burger beoordeeld. De problematiek bij de burger in de breedte compenseren is de nieuwe uitdaging, maar de vraag is hoe dan? Wij zien nu nog verordeningen met een hoog Wvg-gehalte. Iets moet veranderen, maar de stappen op weg naar compensatie worden door gemeenten vooralsnog vooral zoekend gezet.

Compenseren, hoe dan?
Om tot compensatie te komen zijn vaardige casemanagers zijn gevraagd. Zij brengen de volle breedte van de problematiek in kaart, vragen door en vangen half afgegeven signalen op. Kennis hebben van verstrekkingen is niet voldoende; ook onderwijs-, welzijn- en sociale voorzieningen moeten bekend zijn. Kortom, niet de medische of juridische benadering van de klantproblematiek is leidend. Het bevorderen van participatie staat voorop en daarvoor is echt contact met de klant nodig. Dit staat bekend als “het gesprek aan de keukentafel”. Het project De Kanteling van de VNG borduurt hierop voort.

Ideale werkwijze
Aan de keukentafel spreekt de casemanager met de cliënt. Welke belemmeringen ervaart de cliënt? Zijn er fysieke belemmeringen, schulden, administratieachterstanden, etc.? De casemanager maakt op basis van de antwoorden en eigen inschattingen een plan van aanpak. In dit plan staan de acties die de belemmeringen wegnemen. Tevens zijn de uitvoerende partijen benoemd. De casemanager bwaakt de uitvoering van de SMART-benoemde acties. Daarbij wordt zoveel als mogelijk het niet-professionele netwerk om de burger heen ingeschakeld.

Snelle oplossing
De casemanager treedt op als het personage ‘The Wolf’ uit de film Pulp Fiction. The Wolf wordt bij complexe situaties geroepen die een snelle adequate oplossing vereisen. Hij komt binnen, inventariseert, analyseert en zet acties uit. Daar waar hij ze zelf moet doen, doet hij dat, daar waar hij anderen kan laten lopen doet hij dat ook. Na afloop vertrekt The Wolf en het probleem is, voor zover oplosbaar, opgelost.

The Wolf: You’re… Jimmie, right? This is your house?
Jimmie:  Sure is.
The Wolf:  I’m Winston Wolfe. I solve problems.
Jimmie:  Good, we got one
The Wolf:  So I heard. May I come in?
Jimmie:  Uh, yeah, please do.

Na afronding van acties kan de casemanager concluderen of de burger nu weer in staat is meer en beter te participeren in de maatschappij. Pas dan is er sprake van compensatie. Compensatie is dus het doel en het resultaat van de uitgezette acties. Het is geen rechtsbeginsel van waaruit gewerkt kan worden. Daarmee is het compensatiebeginsel niet de fundering maar het dak van de Wmo.

Compensatie juridisch vastleggen
Hoe kan deze werkwijze nu landen in een verordening? Niet de verordening is leidend, maar het gezonde verstand van de casemanager. De casemanager werkt zuiver probleemoplossend. Niemand is gebaat bij een strikt juridisch kader met strakke grenzen. De verordening die hier bij hoort is een verordening die de werkwijze beschrijft. Tevens wordt het recht van de burger op een dergelijke behandeling en benadering vanuit de overheid vastgelegd. De verordening beschrijft primair de processen om tot compensatie te komen en niet de producten van de compensatie. De burger heeft recht op een plan van aanpak op maat. De zorg die bij veel betrokkenen heerst is dat de kosten daarmee uit de hand kunnen lopen. Maar de term “goedkoopst adequaat” hoeft in een dergelijke verordening helemaal niet te verdwijnen! Als het maar niet het mentale uitgangspunt is van de casemanager die de casus onder zijn hoede heeft.

Netwerken
De ervaren casemanager gebruikt het netwerk (denk aan aannemers, woningcorporaties,  vrijwilligersverenigingen, supermarkten). Contracten zijn nodig, maar soms zijn meer praktische oplossingen mogelijk. Woonconsulenten bij woningcorporaties werken vaak al op die wijze en lossen zo (tijdelijke) problemen op. Dat scheelt veel geld. Artikelen kunnen meerdere keren gebruikt worden (denk aan aangepaste kranen, trapliften). De gemeenteraad en de cliëntenorganisaties moeten dan wel aanvaarden dat deze werkwijze in de praktijk ook wel eens mis of niet helemáál naar wens gaat. Veel van de bureaucratische regelgeving komt voort uit de krampachtige neiging incidenten te willen voorkómen – ook al zijn ze precies dat: incidenten.

Probleemoplossend
De rol van de casemanager is essentieel. Een dergelijke werkwijze vraagt een grote professionaliteit. Vooral waar de medewerkers verbonden onder de sociale dienst vallen bestaat een natuurlijke neiging procesmatig te werk te gaan. Deze medewerkers moeten wennen aan de vrijheid om zuiver probleemoplossend te werk te gaan, zonder strikte kaders. Dit vraagt om vertrouwen bij politiek en management.  De gemeente Kerkrade laat al zien dat de investering kan werken: medewerkers krijgen een salaris in schaal 10 en hebben een medische achtergrond. Ze worden gecoacht in het voeren van de échte gesprekken met de burgers. Het is een investering aan de voorkant, die leidt tot grotere participatie van de Kerkraadse burgers. En passant leidt het ook tot een kritische blik op bijvoorbeeld het subsidiebeleid.

* Door Louis Teunissen, senior adviseur bij de BMC-groep,  consultancybedrijf voor de publieke sector.

Meer weten? Lees dan ook de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Daarvoor kunt u zich hier aanmelden.

Bron: foto: ANP/Koen Suyk