Vrijwilligers en programma’s worden ingezet om eenzaamheid bij ouderen te doorbreken. Geen van de aanpakken helpt, betogen 3 deskundigen in het NRC: Jenny Gierveld, hoogleraar sociologie, Joris Slaets, hoogleraar ouderengeneeskunde en Nienke Nieuwenhuizen, ouderenarts. ‘Als je mensen benadert met : “U bent eenzaam, wij gaan u helpen”, dan heb je al verloren.’ Alle drie denken ze dat eenzaamheid toeneemt nu de overheid wil dat ouderen langer thuis wonen.

Definitie eenzaamheid

Uit onderzoek blijkt dat 8% van de Nederlanders structureel eenzaam is. Met stip stijgt de eenzaamheid boven de 75 jaar. (zie cijfers van het CBS in 2014) Volgens de deskundigen is de definitie van eenzaamheid ingewikkeld, omdat eenzaamheid voor individuele mensen heel verschillend kan zijn. ‘Iemand die veel contacten heeft, kan toch heel eenzaam zijn.’

Eenzaamheid komt vaak voor bij ouderen, maar ook bij mensen met bijvoorbeeld een psychische aandoening die steeds langer thuis of in de wijk blijven wonen. Het wordt niet altijd opgelost met sociaal contact. ‘Je hoopt dat deze mensen onderdeel van de wijk worden, maar dat gebeurt lang niet altijd’, zegt Jan Willem van de Maat van Movisie. Lees meer>>

Liefdevolle relatie

Initiatieven van de overheid en van welzijnsorganisaties tegen eenzaamheid gaan uit van een verkeerd idee, aldus de drie deskundigen. Georganiseerd, professioneel contact helpt eenzaamheid niet tegengaan. Slaets: ‘Professioneel contact, omdat ik iets nodig heb, heeft een heel andere emotionele connotatie dan een persoonsrelatie. Alleen een echte, liefdevolle relatie met een naaste neemt eenzaamheid weg.’

Mensen in een sociaal isolement hebben geen sociaal netwerk of enige vorm van steun. Ze zijn daarom volledig aangewezen op professionele hulp als ze hulpbehoevend worden. Eenzaamheid is maar moeilijk te bestrijden. Lees in dit dossier allerlei artikelen en blogs over eenzaamheid en sociaal isolement.>>

Netwerk

Volgens ouderenarts Nienke Nieuwenhuizen is het moeilijk om oudere mensen die chronisch eenzaam zijn, nog te helpen:  ‘Dat had eerder moeten gebeuren.’ Het probleem is veel complexer dan de oplossing die overheden en zorginstellingen bedenken, namelijk ouderen in contact brengen met anderen. Eenzaamheid ontstaat, aldus de deskundigen, als ouderen hun netwerk onvoldoende hebben opgebouwd en onderhouden. Gierveld: ‘We hebben een konvooi nodig van verschillende mensen – familieleden, vrienden, maar ook mensen om alleen gezellig koffie mee te drinken.’

Verzorgingshuis

De woonvorm heeft zeker invloed op het gevoel van eenzaamheid onder ouderen, vindt ouderenarts Nieuwenhuizen: ‘We hadden in Nederland een basis waarbij mensen aan de hand werden genomen: de verzorgingshuizen. Die verdwijnen, omdat mensen van de overheid langer thuis moeten wonen. Als ze in een instelling komen, is dat een verpleeghuis waar ze terechtkomen als ze al zeer ziek zijn. In een instelling is er wel kans dat je mensen treft met wie je het kunt vinden. Die functie had het verzorgingshuis.’

Mantelzorger

Hoogleraar Slaets denkt dat eenzaamheid niet perse afhankelijk is van de bakstenen waar je tussen woont. Er is een verschil tussen chronische eenzaamheid en dips van eenzaamheid. Sommige mensen zijn chronisch eenzaam door de persoon die ze zijn geworden. Die mensen kunnen we niet helpen, ook niet in een geborgen setting.’ Nieuwenhuizen: ‘Je helpt er wél de mantelzorgers mee. Zij spelen in de thuissituatie een rol die ze niet aankunnen. Als wij hun last mede dragen in een instelling, worden de mantelzorgers minder eenzaam.’

Lees het hele interview met Nieuwenhuizen, Slaets en Giervels op de website van NRC >>