1. Online gesprek over zelfdoding

MIND, 113 Zelfmoordpreventie en staatssecretaris Maarten van Ooijen hebben #Chatsafe gelanceerd. Dit heeft als doel om jongeren op social media veilig te leren communiceren over heftige onderwerpen als zelfbeschadiging en zelfdoding. 97% van de Nederlandse jongeren tussen de 12 en 24 jaar maakt (bijna) dagelijks gebruik van social media. Ook zwaardere onderwerpen als zelfdoding en zelfbeschadiging worden er besproken. Hoewel openheid over mentale klachten belangrijk is, kunnen gebruikers elkaar ook negatief beïnvloeden als zij hun gedachten en gevoelens op een ongefilterde manier delen. #Chatsafe is een set richtlijnen die jongeren helpt om het online gesprek over zelfdoding op een veilige manier te voeren. De richtlijnen bestaan uit lessen, tips en adviezen over veilig communiceren op social media. Jongeren leren bijvoorbeeld hoe ze kunnen reageren op iemand die een suïcidale uiting doet, wat je vooral niet moet zeggen, en hoe zij hierin hun eigen grenzen bewaken.

2. Luisterlijn blijkt steun

In 2023 hebben vrijwilligers van de Luisterlijn 313.682 gesprekken gevoerd via telefoon, chat en mail. De telefonische hulplijn, die voor iedere inwoner van Nederland dag en nacht bereikbaar is, meldt dat de vraag naar een luisterend oor onverminderd groot blijft. Veel mensen zoeken contact vanwege eenzaamheid en psychische klachten. Mensen kunnen zowel overdag als in de nacht contact opnemen. Dit biedt een enorme steun. De vrijwilligers zijn getraind om empathisch en zonder vooroordelen te luisteren, waardoor mensen zich echt gehoord en begrepen voelen. Wel zoekt de Luisterlijn extra vrijwilligers meer dan welkom.

3. Geen incassokosten

Het ministerie van Binnenlandse Zaken roept gemeenten op om geen kosten in rekening te brengen als een burger niet aan de eerste betalingstermijn heeft voldaan. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen heeft dit in een brief aan de Vereniging Nederlandse Gemeenten laten weten. Mogelijk komt er op termijn zelfs een verbod op verhoging van de incassokosten, maar zo ver wil Van Huffelen nu nog niet gaan. Uit een onderzoek van BZK blijkt overigens dat het versturen van een kosteloze betalingsherinnering voor veel overheidsorganisaties al de praktijk is.

4. Integrale aanpak voor lezen en schrijven

Basisvaardigheden (lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden) horen niet alleen bij het onderwijs. Ze raken alle beleidsthema’s in het sociaal domein, zoals zelfredzaamheid, schulden, werk en participatie. Een integrale aanpak is nodig om mensen met beperkte basisvaardigheden beter te bereiken en te helpen. Dat bevestigt nieuw onderzoek dat de Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschappen (USBO) met de Stichting Lezen en Schrijven uitvoerde. ‘Er zijn 2,5 miljoen mensen in Nederland die onvoldoende kunnen lezen, schrijven en rekenen. Alleen als onderwijs en onder meer schuldhulpverlening, werk en zorg samenwerken, kunnen we meer mensen met beperkte basisvaardigheden bereiken en helpen’, aldus Hanneke Propitius, directeur-bestuurder van Stichting Lezen en Schrijven. Naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek zijn verschillende aanbevelingen voor overheden geformuleerd.

5. Alert op huwelijksdwang

Het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating (LKHA) heeft een landelijke campagne ter voorkoming van huwelijksdwang en achterlating in het buitenland gelanceerd. Dit jaar is er bijzondere aandacht voor meer onzichtbare groepen, zoals LHBTIQA+ personen die vanwege hun kwetsbare positie ook risico lopen. De campagne, gelanceerd in aanloop naar de zomervakantie, benadrukt ook dat huwelijksdwang en achterlating niet exclusief meisjes treffen. Ook jonge mannen worden gedwongen tot een huwelijk. Dat gebeurt volgens het LKHA niet alleen in het buitenland, maar ook in Nederland, bijvoorbeeld binnen christelijke gemeenschappen. Diny Flierman van het LKHA benadrukt professionals alert moeten zijn. ‘De vaak subtiele druk komt van ouders, familie of breder vanuit de gemeenschap, vaak om te voldoen aan traditionele culturele normen en verwachtingen. Dat kan tot uiting komen in de vorm van een huwelijk of achterlating in het buitenland.’

6. Opvolger

Peter van Dijken wordt de nieuwe bestuurder van het Trimbos-instituut. Hij volgt Bert van der Hoek op die per 1 augustus 2024 met pensioen gaat. Van Dijken werkt sinds 2018 als managing director bij TNO Gezond Leven en Werk. In die rol heeft hij jarenlang leiding gegeven aan onderzoek gericht op gezondheid en preventie.

7. Hulp aan kwetsbaren moet beter

Gemeenten weten mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben niet altijd goed te bereiken. Daardoor kan een groep kwetsbare mensen erger in de problemen komen dan nodig is. Dat constateert het Sociaal en Cultuur Planbureau (SCP), dat een andere werkwijze adviseert. Gemeenten gaan ervan uit dat inwoners zelf aankloppen voor hulp als zij die nodig hebben. Maar dat is vaak niet het geval vanwege schaamte, onwetendheid, wantrouwen of angst om subsidies kwijt te raken. De houding van gemeente verergert problemen en vergroot het wantrouwen richting de overheid. Het SCP adviseert gemeenten om actiever op zoek te gaan naar mensen die de weg naar ondersteuning niet kennen of niet weten te vinden.

8. Mantelzorgers vragen tijd

Door structurele personeelstekorten nemen familieleden steeds meer taken van zorgprofessionals over. Toch leidt de inzet van familie in het verpleeghuis niet tot minder werkdruk, ervaart 56 procent van de ondervraagden in een enquête onder vierhonderd verzorgenden en verpleegkundigen door Investico, Trouw en De Groene Amsterdammer in samenwerking met beroepsvereniging voor zorgpersoneel V&VN. ‘Ook mantelzorgers vragen tijd, zijn vaak overbelast en in het ongunstigste geval krijg je ontspoorde zorg’, vat een van hen samen. Daarnaast heeft zes op de tien verpleeghuismedewerkers ‘een paar keer per jaar’ ongewenste situaties met mantelzorgers meegemaakt, zoals agressie, intimidatie of verbaal geweld.

9. Problematische schulden

In 30 jaar tijd is het aantal huishoudens met problematische schulden drie keer zo groot geworden. Het gaat inmiddels om meer dan 720.000 huishoudens, bijna 9 procent van Nederland. Voor hulpverleners is het steeds moeilijker om mensen uit de schulden te helpen. Schulden hebben tal van oorzaken die veelal buiten de invloedssfeer liggen van de individuele professional. Dat zijn de voornaamste conclusies van een rapport over de schuldenproblematiek en de geschiedenis ervan in Nederland. De Hogeschool van Amsterdam heeft het rapport opgesteld, in opdracht van het programma Schouders Eronder, een voormalig samenwerkingsverband van Divosa, de Landelijke Cliëntenraad, NVVK, Sociaal Werk Nederland en VNG, dat zich inzette voor de professionalisering van de schuldhulpverlening. Bekijk bij Sociaal Werk Nederland meer over de bevindingen van het onderzoek én een animatie.