De eerste meerjarenplannen kenden veel kreten als ’iedereen mag meedoen’. Ze waren ruim geformuleerd en er werden weinig keuzes gemaakt. Cynisch gezegd: het was onmogelijk het met de inhoud oneens te zijn. Die inhoud kenmerkte zich door een voortzetting van het bestaande welzijnsbeleid en door een voortzetting van de WVG-uitvoering met hulp bij het huishouden (HH) als extra product.  Een logische verklaring hiervoor is dat gemeenten bezig waren met de implementatie van de HH. Iedereen (bestuur, ambtelijk apparaat, maatschappelijke partners en burgers) moest ook wennen aan de nieuwe taken en bevoegdheden die de Wmo bracht. Het gebruik maken en inrichten van de door de wet geboden ruimte werd daarom vooruit geschoven.Hoe nu wel?

Kanteling

Inmiddels zijn we drie jaar verder en hebben de gemeenten ervaring op gedaan met de uitvoering van de Wmo. De doelgroepen zijn inzichtelijk, er is een start gemaakt met de samenwerking met maatschappelijke partners en de HH is eigen gemaakt. Maar uitdagingen zijn er ook nog voldoende: de Kanteling moet worden doorgevoerd en het gewenste primaat van collectieve boven individuele voorzieningen moet verder vorm krijgen. Tel daarbij op de noodzakelijke bezuinigingen en het belang van consistent beleid met heldere keuzes wordt evident. Het is immers zonde van de tijd om op alle deelterreinen telkens een intensieve (politieke) discussie aan te moeten gaan. Het Wmo-meerjarenplan is dan een prima middel om keuzes vast te leggen.

Potentieel aanspreken

Hoe kan het Wmo-meerjarenplan nu meer gewicht en nut krijgen? Een eerste stap hebben we benoemd: maak keuzes. Door de bezuinigingen kunnen niet alle uitdagingen opgepakt worden. Bepaal welk potentieel je als overheid wilt aanspreken. Want de Wmo vraagt ook inzet van partners en burgers zelf – hun zelforganiserend vermogen moet worden aangesproken. De burgers zijn natuurlijk niet eenduidig: sommige burgers zijn actief in hun participerend burgerschap, anderen minder. En opnieuw: door de bezuinigingen kan niet in alle groepen geïnvesteerd worden. Daarom is het verstandig voor actieve burgers te kiezen; koppel hen die bij willen dragen aan de maatschappij aan kwetsbare burgers.

Middenveld

Een tweede stap is om in het meerjarenplan vooral het proces te beschrijven. Wie betrekken we bij de beleidsontwikkeling in welk stadium en op welk onderwerp? Schrijf in het plan op hoe maatschappelijke initiatieven ondersteund kunnen worden zonder dat de bal weer bij de gemeente komt te liggen. Als een initiatief wordt aangedragen (bijvoorbeeld vanuit het maatschappelijk middenveld) dat aansluit bij de gemaakte keuzes stapt de gemeente als netwerkpartner in om bij te dragen aan het succes ervan.

Het is nuttig om vooraf een SWOT-analyse te maken met de maatschappelijke partners. Bekijk wat niet goed gaat en hoe dat te verbeteren. Spreek ook af wie dit oppakt.

Een belangrijk aandachtspunt voor de gemeente is om een gelijkwaardige positie in te nemen ten opzichte van de partners. De overheid heeft immers de wijsheid niet in pacht. Met daarentegen een vragende houding (‘Wat zien jullie gebeuren?, ‘ Waar moeten we op focussen?’) komt een gemeente verder. Het geeft een gezamenlijk gevoelde verantwoordelijkheid voor de op te lossen problemen.

Conclusie

Een meerjarenplan kan een heldere koers geven waar iedereen (van raad tot burgers) houvast aan heeft. Door keuzes te maken wat betreft doelgroepen en aan te spreken burgers wordt energie, tijd en geld gericht aangewend. Door er een SWOT-analyse aan vooraf te laten gaan wordt het maatschappelijk middenveld met zijn kennis en ervaring serieus genomen en worden de neuzen dezelfde kant op gezet. Een dergelijke analyse maakt meteen helder wat onderhoud en investering behoeft en wat al goed loopt. Door dit als basis te laten dienen voor het meerjarenplan wordt het plan een gericht instrument om tot een duidelijk en succesvol Wmo-beleid te komen.

Louis Teunissen, Soraya Ghanem
BMC Management en Advies

Bron: Foto: ANP/Koen Suyk