INGEZONDEN -Geertje Paaij schreef in de Metro van 11 augustus 2015 een column over haar dochter met schizofrenie. ‘Ik waande jou de laatste maand veilig op de gesloten afdeling van een nieuwe GGZ-kliniek. Totdat ik een niets-verhullende foto kreeg toegespeeld die op jouw Facebookpagina pronkte. Nota bene genomen op je kamer in de kliniek. Ik sloeg alarm. De GGZ beschermt kwetsbare patiënten niet tegen de gevaren van de online wereld. Zij denken dat de offline wereld het enige gevaar is.’ De column van Geertje Paaij is een rechtstreekse oproep aan professionals om na te denken over social mediagebruik van mensen in een kwetsbare situatie.
Dating
In veel gevallen is vrij social mediagebruik belangrijk voor cliënten. Een cliënt kan hiermee zijn autonomie versterken en oefenen. Ook bieden social media een podium voor zelfexpressie en connectie met anderen. Denk bijvoorbeeld aan een datingsite voor mensen die psychische klachten hebben. Mensen kunnen via internet gevoelens uiten en vertellen over waardevolle ervaringen.
Uitlaatklep
Maar er zijn cliënten die de gevaren van sociale media niet zien en niet goed snappen. Ze gebruiken het middel soms ook als uitlaatklep wanneer ze boos zijn. En hoe ga je bijvoorbeeld om met een bewoner van een instelling die zichzelf of andere bewoners fotografeert en deze foto’s op sociale media zet?
Vrijheid
Social mediagebruik van cliënten is en wordt steeds meer onderdeel van de werkzaamheden van professionals. Bij een krachtgericht ondersteuning van social mediagebruik is de privacy van de cliënt net zo belangrijk als zijn vrijheid. De professional heeft een voorlichtingstaak zodat cliënten de mogelijke gevolgen van hun acties op social media begrijpen. Het bespreken van de goede én slechte kanten van social media is hierbij heel belangrijk. Als professional heb je de taak om mensen helpen te behoeden tegen schade. Deze rol is verre van eenvoudig. Het zelfbeschikkingsrecht van cliënten maakt misschien dat je als professional handelingsverlegenheid ervaart. Ook speelt de onwetendheid over social media bij professionals een rol.
Dit zijn vier tips voor professionals:
- Stel waar mogelijk samen met bewoners richtlijnen voor sociale media op. Bijvoorbeeld: we delen geen foto’s van elkaar of begeleiders op social media.
- Wat zijn de competenties van een cliënt? Weeg samen af welke mate van eigen verantwoordelijkheid in social mediagebruik verantwoord is. Pas de ondersteuning daarop aan.
- Ga in gesprek over consequenties die bepaalde handelingen kunnen hebben. Zo vergroot u bewust gebruik van social media. Hierbij kunnen ook ervaringsdeskundigen worden ingezet.
- Zorg dat je kennis over sociale media up to date is. En denk na over je eigen visie over het al dan niet delen van persoonlijke informatie.
Wil je meer weten over social media gebruik? Kom dan op 9 november naar de aftrap van de Week van de Sociale Technologie. Anouk Visser geeft in haar workshop SEXting praktische handvatten over hoe je als professional met jongeren het gesprek over relaties en seks kan aangaan. Ook kun je praktische vragen rondom social mediagebruik stellen aan Juliette van der Wurff, auteur van het boek Social Media in Zorg en Welzijn.
Helaas heeft het voorbeeld in dit artikel een staartje gekregen. De dochter heeft onder het bericht van haar moeder zelf een reactie geplaatst.
Terwijl ze, volgens moeder, niet meer op het internet zou kunnen komen. Iets wat mij vrijwel onmogelijk lijkt om te bewerkstelligen.
De buitenwereld is met internet en social media de besloten instelling binnen gekomen. Net als in de buitenwereld gaat het wel eens mis.
Heeft de instelling n.a.v. het artikel van moeder een goed gesprek met haar heeft gehad? Kennelijk wil zij gehoord worden. Ze verwijt de instelling geen oog voor de gevolgen van social media te hebben. Ze stapt in de valkuil waar ze haar dochter voor wil behoeden. Overzag zij dat ze haar dochter schade toe kon brengen met haar noodkreet?
Ook een gesprek met de dochter is op zijn plaats. Met haar reactie is ze nu vindbaar voor iedereen (…ook voor haar vriendjes…). En dat kan haar behandeling ernstig schaden. En die foto? Is die inmiddels verwijderd?
De instelling balanceert op het snijvlak van gesloten behandeling en open internet voor cliënten. Was er een (social media-) protocol? Bij de intake kenbaar gemaakt aan cliënt en familie? Of staat de instelling met lege handen toe te kijken hoe dit escaleert in landelijke media.
Ik kan me niet voorstellen dat een van de drie "partijen" nu gelukkig is geworden van dit gekissebis. En ik hoop dat elders, in beslotenheid, dus niet op social media, de nodige gesprekken gevoerd worden.