Dat er online veel vijandigheid is, dat is niets nieuws. Hulpverleners maken zich zorgen over het effect van de coronacrisis op radicalisering. Maar polarisatie is niet altijd ongewenst, aldus Joline Verloove, adviseur bij Movisie. ‘Soms kan polarisatie productief zijn en leiden tot emancipatie van minderheidsgroepen. Een emancipatiebeweging zoals ooit rond het vrouwenkiesrecht zorgt voor een maatschappelijke disbalans, wat ertoe kan leiden dat er emancipatie ontstaat.’

Maar de andere kant ervan draait om negatieve connotaties, spanningen en frictie. Een hardnekkige vorm van polarisatie, waarin niet de liefde voor de eigen groep, maar de vijandigheid naar andere groepen de boventoon voert. De zogenoemde hobbyhaters, veelal mannen die met hun accounts alleen haat verspreiden. ‘Dit leidt ertoe dat groepen niet meer communiceren. De meerstemmigheid verdwijnt online, de heftige stem is steeds meer te horen’, aldus Verloove. ‘Daardoor krijgen mensen ook het gevoel dat ze voor of tegen iets moeten zijn.’

Hoe te handelen

Project Grey, een project van Movisie, Dare to be Grey, Textgain, PDCS en het Verwey-Jonker Instituut, richtte zich op sociaal werkers en leerde hen hoe met deze online polarisatie om te gaan. ‘Sociaal werkers en ook jongerenwerkers willen vaak iets doen met de online leefwereld van hun doelgroepen, maar weten vaak niet hoe te handelen.’ Daarom is er een tool ontwikkeld waarmee sociaal werkers tijdens de training de slag kunnen. De tool brengt op basis van geografische navigatie in kaart wat er online zoal op sociale media verschijnt in de regio. Zo krijgen hulpverleners daar beter zicht op.

Het betrekken van de online leefwereld van cliënten veel extra werk, aldus Verloove. ‘Het is eigenlijk een extra wijk die hulpverleners erbij krijgen, daar moet tijd en geld voor vrijgemaakt worden.’ Door corona zijn meer mensen thuis en is er meer online contact, daardoor zijn er ook meer manieren om vroegtijdig signalen van polarisatie op te pikken.

In het geval van de rellen rondom de avondklok, zijn er online al signalen te vinden over waar er mogelijk iets te gebeuren staat. Een sociaal werker kan op die manier ook zien wat er speelt en dit vertalen naar de praktijk, aldus Verloove. ‘Bijvoorbeeld door in gesprek te gaan over kwesties die zich online afspelen.’

Zachte confrontatie

Het loont om een tegengeluid te laten horen, blijkt uit onderzoeken van Movisie. Counter speech noemen ze dat. Het is daarbij belangrijk om na te denken over de toon. Zie je polarisatie op een Facebookpagina van een organisatie, kijk dan hoe je iemand wil aanspreken. Je kan voor een harde of een zachte confrontatie kiezen. ‘Een agressieve toon is minder effectief gebleken’, vertelt Verloove. ‘Het werkt beter om vragen te stellen, of gevoelens en ervaringen te delen.’

De campagne #DatMeenJeNiet speelt hierop in en heeft als doel om discriminatie op sociale media tegen te gaan. Dit wordt geprobeerd door de sociale norm te vergroten dat online discriminatie onacceptabel is.

Verwijderd

Het is ook belangrijk dat hulpverleners weten dat haatdragende comments en discriminatie gemeld moet worden, al gebeurt dit vaak niet. Onderzoek van de Europese Commissie liet zien dat in 70 procent van de gevallen een gerapporteerde comment werd verwijderd. ‘Het heeft dus echt zin om dat te doen’, benadrukt Verloove.

Er zijn ook ter preventie van polarisatie al dingen te doen, bijvoorbeeld door kinderen en jongeren voor te lichten over mediawijsheid. ‘Dat moet een gezamenlijke aanpak zijn van het onderwijs en de opvoeders. We moeten in het basisonderwijs al bespreken hoe om te gaan met sociale media.’ En ook weerbaarheid moet dan aan bod komen. ‘Stel dat een jongere iets leest online, hoe zorg je dan dat het niet onder de huid kruipt? Het is belangrijk dat ze weten dat ze daarover kunnen praten.’