‘De grootste valkuil rondom cultuursensitief werken is om te denken dat cultuur een op een overeenkomt met bevolkingsgroepen, oftewel nationale afkomst. Regio’s hebben ook een cultuur. Beroepen ook. Ik hoorde vandaag al termen zoals transitie, sociaal werk, participatie. Jullie weten waar dat over gaat, omdat het cultuurafhankelijke woorden zijn die horen bij jullie beroepsgroep.’

Geloofsbeleving

Katholieken en protestanten zijn beide christenen. Dezelfde nuances zijn er in de islam. Niet alle moslims belijden op dezelfde manier hun geloof. ‘Ik ken een aantal autochtone psychiaters die de koran lezen. Het is op zich nobel, maar heb niet de illusie dat je er dan ook maar één Marokkaan beter van begrijpt. Iemands geloofsbeleving komt meestal niet uit een boek. Het gros van de moslims heeft hun geloof van horen zeggen.’

Etniciteit

Sociaal werkers zijn soms verlegen om te vragen naar afkomst of religie, omdat ze bang zijn dat ze iemand ermee beledigen of dat ze er te weinig over weten. Toch raadt Hoffer aan wél dat gesprek te voeren. ‘Het culturele interview, een standaard lijst met vragen over iemands achtergrond, opvoeding, religie en etniciteit, kan dat gesprek openen. Als sociaal werker moet je proberen inzicht te krijgen in de leefwereld van je cliënt.’ Bovendien hebben cliënten soms vooral de behoefte om een levensgeschiedenis te vertellen. In dat geval is er alleen al naar vragen voldoende hulp zijn. Helemaal bij oudere migranten, weet Hoffer. ‘Zij worstelen vaak met een terugkeerdilemma of heimwee.’

Alternatieve geneeskunde

Cliënten hebben een eigen beleving van het probleem en ze gaan op zoek naar manieren om dat probleem op te lossen. Die beleving kan iets anders zijn dan de diagnose van een professional. Een van de plekken waar een cliënt bijvoorbeeld een oplossing kan vinden zijn alternatieve geneeswijzen: homeopathie, acupunctuur, healing of een demoonuitdrijving. ‘Ik zeg wel eens tegen huisartsen dat het zomaar kan dat ze ’s ochtends een patiënt op spreekuur hebben waarbij het medisch advies het ene oor in gaat en het andere oor uit. Terwijl die patiënt ’s avonds naar een duivelsuitdrijver gaat en daar wel heel goed naar luistert.’

Exorcist

Alternatieve geneeswijzen kunnen een flink effect hebben op een behandeling of herstelproces. ‘Ik ben meerdere keren bij een uitdrijvingsritueel geweest waarbij de exorcist zegt dat iemand moet stoppen met zijn medicatie. Aan de andere kant doen die exorcisten vaak meer dan alleen zo’n ritueel. Ze geven emotionele steun of gaan ze mee naar een medisch specialist om te tolken. Regelmatig wijten ze iemands problemen aan het feit dat hij of zij “twijfelachtig in het geloof staat”. Oftewel: ga weer wat regelmatiger leven.’ Kortom: zorg dat je weet wat iemand nog meer aan hulp zoekt.

Beroepsethiek

Cultuursensitief werken betekent volgens Hoffer niet direct dat sociaal werkers al hun waarden over boord moeten gooien. ‘Je hoeft niet akkoord te zijn met vrouwenbesnijdenis omdat het “hun cultuur” is. Het andere uiterste: “Ze moeten zich maar aanpassen”, heeft vaak niet veel zin vanuit je professionele oogpunt.’ Hoffer raadt daarom aan om onderscheid te maken tussen je beroepsethiek en je persoonlijke ethiek. ‘Denk na over wat je bij een cliënt wil bereiken en in hoeverre je je moet aanpassen aan hun leefwereld van jouw cliënt om dat te kunnen bereiken.’

Wil je meer weten over cultuursensitieve zorg? Bezoek dan het Cultuursensitieve Zorg congres van 17 november 2023.