Tineke van den Berg is GZ-psycholoog kind & jeugd en auteur van het boek Praten met kinderen en jongeren over scheiding, een praktijkboek voor professionals. Ze vindt dat kinderen van gescheiden ouders nu vaak over één kam geschoren worden. ‘Wat een kind nodig heeft, welke effecten een scheiding op een kind kan hebben en of er professionele begeleiding nodig is, verschilt per situatie. De enige twee zekerheden zijn dat een scheiding betekent dat de wereld van een kind op zijn kop staat en dat ieder kind aandacht nodig heeft.’

Toegevoegde waarde

Verder staat volgens Van den Berg vast dat een professional een grote toegevoegde waarde kan hebben in het proces dat een kind doorgaat tijdens of na een scheiding van ouders. ‘Buiten het feit dat gezinssystemen de kans moeten krijgen om de gevolgen van de scheiding zelf aan te pakken, is het wel heel fijn voor een kind als er, los van bijvoorbeeld opa’s, oma’s of andere familieleden, iemand is die buiten het systeem staat en er echt voor het kind is.’

Los de problemen niet zelf op

Om er daadwerkelijk voor het kind te kunnen zijn, benoemt Van den Berg een aantal do’s en don’ts waar professionals rekening mee kunnen houden. De belangrijkste: ‘Hulpverleners willen graag helpen en zijn daardoor soms geneigd zelf de problemen waar een kind tegenaan loopt op te lossen. Ik ben er voorstander van dat hulpverleners niets overnemen, maar dat ze het kind ondersteunen om het zelf op te lossen.’ En dat geldt niet alleen voor oudere kinderen. Volgens Van den Berg is het zeker zo dat hoe ouder een kind is, hoe meer je een beroep op zijn eigen inzet kunt doen, maar ook jonge kinderen kunnen al veel zelf. ‘Let er als professional vooral op dat jij niet de verantwoordelijkheid overneemt om de problemen op te lossen, maar focus erop het kind sterk te maken zodat het zelf een weg kan vinden naar beide ouders en leert de eigen problemen of vragen te bespreken.’

Wees open

Openheid is volgens Van den Berg de basis in de gesprekken die je als professional met kinderen kunt hebben over de scheiding van hun ouders. Weet je niet hoe ver je kunt gaan in de vragen die je stelt? Check dit dan gewoon bij het kind door het aan te kaarten. ‘Probeer ook geen schroom te hebben. Zie je dat het kind niet goed op een vraag reageert? Benoem dat dan gewoon. Zeg bijvoorbeeld dat je merkt dat het kind het nu moeilijk vindt om antwoord te geven op jouw vraag en dat het daarom misschien beter is om het er een volgende keer over te hebben. Of vraag wat voor het kind nu meer van belang is om over te praten.’

Marsha Pinedo: ‘Tot nu toe hebben we als verbaasde pubers gekeken naar de toename van het aantal scheidingen. Het is tijd dat we beseffen dat steeds meer mensen scheiden en we dit, met name voor de kinderen, goed gaan begeleiden.’ Lees meer >>

Vergeet je professionele verantwoordelijkheid niet

Door te stoppen met praten over de scheiding en de gevolgen daarvan als een kind dat wil, respecteer je de grenzen van het kind. Dat is van belang omdat kinderen behoefte kunnen hebben aan “scheidingspijnvrije ruimte”. Maar gebruik het nooit als excuus om het onderwerp niet meer aan te snijden. ‘Het is belangrijk om te respecteren wanneer een kind niet wil praten. Maar realiseer je ook dat je een professionele verantwoordelijkheid hebt en kom er dus een andere keer nog wel op terug. Doe je dat niet, kun je het kind ook niet goed ondersteunen.’

Help reflecteren

Een  andere do als je te maken krijgt met een kind met ouders in scheiding, is het kind helpen om te reflecteren. Van den Berg: ‘Stel vragen als “hoe is het voor jou?”, “wat denk jij dat voor jou het beste zou zijn?” en “hoe denk je dat je aan je ouders kunt vertellen wat jij wilt? Lukt je dat ook?”. Door naar de beleving en mening van het kind te vragen, help je hem om een compleet beeld van de situatie te krijgen.’

Maak contact op basis van de band die je hebt

Ook is het van belang om eerst een band met een kind op te bouwen voordat je over gevoelige zaken als de scheiding van zijn ouders gaat praten. ‘Maak contact met een kind op basis van de band die je hebt. Heb je eigenlijk nog geen band met een kind? Realiseer je dan goed dat de scheiding van zijn ouders een gevoelig onderwerp is en dat een kind dat er nog middenin zit, weinig weerbaar is en weinig veerkracht heeft.’

Houd de weg naar beide ouders open

Help een kind met ouders in scheiding ook om loyaal te blijven naar de beide ouders. Dat kun je in eerste instantie al doen door zelf niet te oordelen. ‘Er zijn vaak (voor)oordelen over ouders die in een scheiding liggen of gescheiden zijn. Bijvoorbeeld over hun relatieproblemen, hoe ze daarmee omgaan of hoe snel één van de twee een nieuwe partner heeft. Houd dat oordeel bij de kinderen vandaan. Het blijven tenslotte allebei de ouders van het kind en het kind heeft als taak contact met beide ouders te houden.’ Als professional kun je daar ook in bijdragen door altijd recht te blijven doen aan de loyaliteit van het kind aan de beide ouders. ‘Vertelt een kind je bijvoorbeeld dat zijn vader zomaar is weggegaan en nooit meer iets heeft laten horen? Dan kun je erkennen dat dat inderdaad een ingewikkelde situatie is en vragen wat voor het kind een manier zou kunnen zijn om weer met zijn vader te praten. En of iemand daar misschien bij kan helpen. Zo kun je er echt aan bijdragen de weg naar beide ouders open te laten.’

Alle delen zijn belangrijk

Het lijkt misschien een open deur, maar toch is het volgens Van den Berg belangrijk om er echt alert op te blijven dat de informatie die je van één persoon (kind, ouder, huisarts of iemand anders) krijgt over een situatie slechts een deel van het hele verhaal is. ‘En alle delen zijn belangrijk. Ben je als professional bezorgd na het verhaal van één persoon? Maak dat dan bespreekbaar bij de andere betrokkenen en probeer breder te kijken zodat je het totaalplaatje kunt zien.’

Meer weten over hoe je met kinderen praat tijdens of na een scheiding van ouders? Lees dan het boek Praten met kinderen en jongeren over scheiding, een praktijkboek voor professionals van GZ-psycholoog Tineke van den Berg. Meer info of bestellen >>