‘Mensen met een lvb, laag gemiddeld IQ of zwakbegaafdheid zullen het zelf lang niet altijd zeggen als ze iets niet begrijpen en ook aan hun taalgebruik merk je dit vaak niet. Ze gebruiken woorden en zinnen die ze hebben opgevangen, maar die ze zelf niet altijd ook echt begrijpen. Dit maakt het nog lastiger om een lvb/zwakbegaafdheid te herkennen. Het inzicht in hun beperkingen ontbreekt vaak, al merken ze wel dat ze dingen niet kunnen die bij hun leeftijdgenoten vanzelf lijken te gaan. Ze doen zich vaak groter voor om dit, al dan niet bewust, te verbergen en lopen op hun tenen om zich staande te houden.

Faalervaringen, frustratie en negatief zelfbeeld

Dit alles kan leiden tot faalervaringen, gevoelens van frustratie en een negatief zelfbeeld, wat vervolgens de verdere ontwikkeling kan belemmeren omdat ze gedemotiveerd raken als ze niet aan de verwachtingen kunnen voldoen. Leeftijdsgenoten voelen meestal wel haarscherp aan dat ze anders zijn, wat ze kwetsbaar maakt voor pesten en uitsluiting.’

Handreiking

In de Handreiking vroegsignalering van een lvb en zwakbegaafdheid, die een upgrade heeft gekregen, benadrukt het Netwerk Gewoon Meedoen (dat bestaat uit onder andere Ieder(in), MEE NL en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland) dat vroegsignalering heel belangrijk is. ‘Hoe eerder een lvb/zwakbegaafdheid herkend wordt, hoe meer problemen op latere leeftijd kunnen worden voorkomen.’ Om professionals te helpen signalen van lvb en zwakbegaafdheid te herkennen, zijn in de handreiking daarom bronnen gebundeld die informatie geven over de normalen of gemiddelde ontwikkeling, screeningsinstrumenten beschreven die ontwikkelingsachterstanden en indirecte kenmerken in kaart brengen en instrumenten verzameld voor verdiepende diagnostiek naar een lvb en zwakbegaafdheid.

Wanneer je werkt met mensen met een – verstandelijk – beperking, dan heeft jouw manier van begeleiden invloed op de mate van zelfstandigheid van de cliënt. Het kan geen kwaad om regelmatig je eigen begeleidingsstijl ter discussie te stellen om de ontwikkeling van jouw cliënt te bevorderen. Lees meer >>

Directe signalen

In de handreiking is te lezen dat er een aantal directe signalen zijn die kunnen wijzen op een lvb of zwakbegaafdheid. Voorbeelden daarvan zijn achterblijvende conceptuele vaardigheden, zoals kunnen lezen, schrijven en rekenen, achterblijvende sociale vaardigheden zoals communicatieve vaardigheden en het oplossen van sociale problemen en achterblijvende praktische vaardigheden zoals persoonlijke verzorging, omgaan met geld en gebruik maken van openbaar vervoer.

Gemiddeld IQ

Daarnaast kan ook een IQ-score iets zeggen over een mogelijke lvb of zwakbegaafdheid. Een gemiddeld IQ tussen de 50 en zeventig duidt op een lvb, een gemiddeld IQ tussen de 70 en 85 duidt op zwakbegaafdheid. Maar, zo stelt het Netwerk Gewoon Meedoen, een IQ-test is geen ‘robuust gegeven’. Het is slechts een momentopname. ‘Een gemiddeld IQ-score zegt ook niet genoeg om te bepalen hoeveel en welke ondersteuning iemand met een LVB/zwakbegaafdheid nodig heeft. Inzicht in het sociaal aanpassingsvermogen van iemand en de (sociaal-)emotionele ontwikkeling zeggen hier wel meer over en komen mede daarom steeds meer centraal te staan in het bepalen van de ondersteuning.’

Indirecte signalen naast gemiddeld IQ

Naast directe signalen, kunnen ook indirecte signalen wijzen op een lvb of zwakbegaafdheid. ‘Dat zijn problemen of omstandigheden die vaker geconstateerd worden bij jeugdigen/(jong)volwassenen met een lvb/zwakbegaafdheid, maar dus niet direct wijzen op een lvb/zwakbegaafdheid.’ Voorbeelden van indirecte signalen kunnen zijn dat kinderen in emotioneel opzicht jonger zijn dan leeftijdsgenootjes, dat ze moeite hebben met het geven van selectieve aandacht en dat logisch nadenken minder vanzelfsprekend voor ze is. Bij (jong)volwassenen kunnen bijvoorbeeld een laag opleidingsniveau, een klein sociaal netwerk, een gebrek aan concrete vaardigheden als klokkijken en het hebben van wat meer kinderlijke hobby’s en voorkeuren tekenen zijn dat er sprake is van een lvb of zwakbegaafdheid.