Opvoeden in de multi-etnische stad betekent volgens u het kind voorbereiden op een onzekere toekomst. Hoe doe je dat?

‘Dat probeer ik in mijn oratie uit te leggen. Tegenwoordig verandert alles in hoog tempo en zowel kind als opvoeders krijgen te maken met onzekerheden. Allochtone kinderen moeten bijvoorbeeld leren omgaan met stigmatisering, met krenkingen die ze ervaren. Ouders weten vaak niet hoe ze daarop moeten inspelen, als ze niet willen vervallen in een “wij-zijdenken”. Ook professionals hebben daarop vaak nog niet het goede antwoord.’

Opvoeden in een wereld vol spanningen moeten mensen in de buurt, de school en jeugdzorg samen doen, zegt u. Verwacht u niet te veel van alle betrokkenen?

‘Nee, wij kijken juist veel te veel naar het gezin. Bij andere betrokkenen in de buurt – bewoners, onderwijs, moskee, jeugdzorg – bestaat veel opvoedingsverlegenheid. Om die te overwinnen zijn nieuwe connecties in de wijk nodig. Mensen moeten meer naar elkaar luisteren. Iedereen verschanst zich vooral achter de eigen stellingen.’

‘Ook in het onderwijs. Sommige leerkrachten durven opvoedingskwesties aan te kaarten, anderen kijken nog weg, omdat ze niet goed zijn toegerust. Rondom de communicatie met ouders bestaat nog veel verlegenheid bij leerkrachten. Als er heftige dingen gebeuren moet je er als leerkracht toe verhouden. Maar vaak missen ze daarbij de professionele bagage en ondersteuning. Veel professionals staan aan het front, maar missen de rugdekking die ze nodig hebben.’

U stelt dat ouders zich veel sneller aanpassen dan verondersteld. Waaruit blijkt dat?

‘Uit onderzoek blijkt dat ouders van opeenvolgende generaties vaak hele sprongen vooruit maken. Ze reflecteren meer op de opvoeding, krijgen meer aandacht voor hun kinderen, en gaan heel bewust met scholing om. Terwijl de eerste generatie nog niet op de school van hun kinderen kwam.’

‘Bij Marokkanen, die ik in mijn onderzoek al lang volg, zie je dat de aanpassing heel snel gaat. Je ziet steeds meer politici met Marokkaanse achtergrond, meer kunstenaars en een grote instroom aan de universiteit. In de beeldvorming overheersen echter de negatieve zaken. Het kan ook te snel gaan, dan kunnen opvoeders en kinderen het psychologisch niet meer behappen. En dan worden er brokken gemaakt. Psychische problematiek komt relatief veel voor bij immigratie. Losmaking en hechting aan het nieuwe land kost heel veel energie.’

Het belang van die dubbele loyaliteit is heel groot, zegt u. De critici van dubbele paspoorten hebben dus ongelijk?

‘Die dubbele binding betekent vasthouden aan het oude maar ook het nieuwe omhelzen. Wereldwijd blijkt uit onderzoek dat dat de meest positieve strategie is voor de opvoeding van kinderen. Als je die kinderen die ruimte niet geeft, dan doe je ze zelfs fysiek kwaad. Dat lijken grote woorden, maar het is een gegeven dat je door psychische krenkingen ziek kunt worden. Zo komt er meer schizofrenie voor onder Marokkaanse jongeren. In een veilige, overwegend zwarte omgeving lopen kinderen daarop minder kans dan in een gemengde omgeving met veel sociale spanningen.’

Hoe kunnen allochtone ouders het best ondersteund worden?

‘Door met zijn allen niet te veel te focussen op culturele verschillen. Als professionals eenzijdige assimilatie eisen, leidt dat tot een meer wantrouwige houding bij ouders. Kinderen hebben niet alleen cultureel kapitaal nodig maar ook emotioneel kapitaal, waarmee ze in dit tijdperk van onzekerheid houvast vinden. Dubbele loyaliteit geeft kinderen veel meer houvast en daarbij kunnen ouders en professionals ondersteund worden.’

Politieke stromingen als de PVV eisen volledige assimilatie. Hoe wilt u daarmee omgaan?

‘Het laatste decennium zitten we in een culturele kramp, waarbij we heel moeilijk doen over verschillen. Alle politieke partijen worden daardoor beïnvloed. Professionals aan de basis zijn vaak veel verder in hun denken. Je hoeft de diversiteit ook niet te benadrukken. Belangrijk is dat de opvoedingsondersteuning iedereen die dat nodig heeft bereikt en bedient, de autochtone middenklasse én de lager opgeleiden en allochtonen.’

Lees ook: Hoogleraar Opvoeden: ‘Kinderen maken uitsluiting mee’, Zorg + Welzijn, 7 juli 2009. Klik hier voor meer informatie over de oratie van Trees Pels op 11 juni.

Meer nieuws in uw inbox? Klik hier voor de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Voor meer achtergronden en opinies, neem hier een abonnement op Zorg + Welzijn Magazine.

Bron: Foto: Ram van Meel