Een beroepsregister voor het sociaal domein bestaat al vijfentwintig jaar. Maar sociaal werkers kunnen zich pas sinds vorig jaar registreren. ‘Voorheen was registratie alleen mogelijk voor de meer specialistische beroepen als maatschappelijke werker en sociaal agoog’, verklaart Roger Kerff, directeur van Registerplein. ‘We wilden het beroepsregister breder toegankelijk maken zodat alle sociaal werkers die beroepsmatig willen bijblijven dat door middel van registratie kunnen aantonen.’ Daarom is een nieuw beroepsregister ontwikkeld in samenwerking met Sociaal Werk Nederland, FNV, CNV, BVJong, BPSW, Movisie, FCB en Registerplein.’

Andere invalshoek

Bij de registratie van professionals in een beroepsregister komt al snel de vraag op: wat moet je doen als mensen zich niet aan de regels houden? Of niet meer aan de eisen voldoen? Diegene uit het register verwijderen is een vanzelfsprekende actie. Ook het inzetten van bijvoorbeeld tuchtrecht is gebruikelijk. Maar dat werd door de partners die het register hebben ontwikkeld een te zware en repressieve maatregel gevonden. Kerff: ‘Bovendien is het een correctie achteraf. Daarom hebben we voor een andere invalshoek gekozen. We dachten: laten we mensen die zich registreren ondersteunen bij de uitoefening van hun vak. Sociaal werkers lopen regelmatig tegen ethische dilemma’s aan. Die kunnen nu voorgelegd worden aan de ethische commissie die we voor dit doel hebben ingesteld.’

Casussen

Om welke ethische dilemma’s gaat het? Kerff noemt het voorbeeld van een sociaal werker die bij een gezin komt met schulden en merkt dat er met uitkeringen gefraudeerd wordt. ‘Je hebt een vertrouwensband met de cliënt. Ga je het dan melden of niet? Of een ouder of partner van de cliënt die om inzage in het dossier vraagt. Respecteer je het recht op privacy van de cliënt en weiger je dat? Of vind je het belangrijker dat het netwerk van de cliënt ook goed op de hoogte is van wat er speelt?’

Van beroepscode naar praktijk

‘De ethische commissie is eigenlijk een aanvulling op de beroepscode waarin wordt aangegeven hoe de sociaal werker moet handelen in bepaalde situaties’, licht Kerff toe. ‘Het probleem is echter dat de informatie in de beroepscode algemeen en theoretisch is. Neem de vraag of inzage in het dossier van de cliënt door derden geoorloofd is. In de beroepscode staat kortgezegd dat dat is toegestaan, tenzij de cliënt daardoor wordt benadeeld. Als sociaal werker moet je dan wel de vertaalslag weten te maken naar de specifieke situatie in de praktijk. En dat is niet altijd makkelijk. Als je definieert hoe de sociaal werker zijn beroep moet uitoefenen, dan is het ook fijn als vragen daarover beantwoord kunnen worden.’

Voor wie?

De ethische commissie bestaat uit vier mensen uit het bedrijfsmaatschappelijk werkveld, waaronder een ervaringsdeskundige en een ethisch deskundige. Voorlopig  kunnen alleen geregistreerde sociaal werkers een beroep doen op de commissie. In de toekomst wordt bekeken of het mogelijk is de toegang te verbreden.

Hoe werkt het?

Sociaal werkers die de ethische commissie een vraag willen stellen, dienen op de site van Registerplein een formulier in te vullen waarin ze de betreffende situatie toelichten. Er wordt ze ook gevraagd om zelf een link te leggen met de beroepscode en aan te geven wat daarin over de betreffende situatie gemeld wordt. Het advies heeft geen formele status zoals tuchtrecht.

Vier keer per jaar

De commissie komt vier keer per jaar samen om de kwesties te bespreken, waarna schriftelijk advies wordt uitgebracht. Meestal duurt het dus een aantal weken voordat de commissie met een reactie komt. ‘Maar als er haast is bij een bepaalde kwestie, kunnen we er ook eerder achteraan gaan’, vult Kerff aan.

Reflecteren en ondersteunen

Een pasklare oplossing wordt in het advies echter niet geboden. ‘Om echt inhoudelijk advies te kunnen geven, moet je de context van de situatie exact kennen’, is Kerffs verklaring. ‘Bovendien vinden we het van belang dat de professional zelf de verantwoordelijkheid blijft nemen voor zijn handelen. Ons doel is meer om te reflecteren op de situatie en de eigen gedachtegang van de professional te stimuleren en te ondersteunen. In het advies vragen we bijvoorbeeld: wat denk je dat hier speelt? Voor welke keuze of besluit sta je? Welke overwegingen en normen en waarden zijn voor jezelf belangrijk?’

Hoeveel verzoeken?

Hoe loopt het? Kerff vertelt dat er toe nu toe drie verzoeken bij de ethische commissie zijn binnengekomen. Teleurstellend vindt hij dat aantal niet. ‘De ethische commissie is pas vanaf maart actief. De dienst is nieuw en nog niet overal bekend. Bovendien kunnen professionals natuurlijk ook sparren met hun collega’s en leidinggevende. En ook wij moeten bekijken hoe het gaat en hoeveel behoefte er is aan deze dienst. Ons doel is ook niet om zoveel mogelijk verzoeken binnen te krijgen. Het is veel belangrijker dat professionals aan de slag gaan met het gedachtengoed van de beroepscode.’

Casussen op website

De ingebrachte casussen en de reflectie erop worden anoniem gepubliceerd op de website van Registerplein. De informatie is voor alle sociaal werkers toegankelijk zodat zij van elkaar kunnen leren.