De samenwerkende jeugdinspecties (inspecties op de gebieden Onderwijs, Gezondheidszorg, Jeugdzorg, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Veiligheid en Justitie) onderzochten in 2013 op welke manier 21 gemeenten de zorg en ondersteuning aan multiprobleemgezinnen hebben geregeld. Het gaat hier om gezinnen die te maken hebben met onder meer langdurige werkloosheid, schulden, verslaving, opvoedproblemen en huiselijk geweld.

Eigen kracht

Die zorg en ondersteuning is op hoofdlijnen goed geregeld, zo blijkt. De 21 gemeenten werken samen met hun lokale netwerkpartners volgens het principe 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur en zetten zich in op de eigen kracht van het gezin en het sociale netwerk daar omheen. Er wordt een gezinsplan gemaakt waarin staat wat de professionals en het gezin gaan doen om de problemen aan te pakken.

Omvang

Toch is het niet duidelijk of gezinnen die zorg nodig hebben uiteindelijk ook deze zorg en ondersteuning krijgen, zo blijkt uit het onderzoek. Meer dan de helft van de onderzochte gemeenten (57%) weet niet hoeveel gezinnen in hun gemeente in aanmerking komen voor een gezinsplan. Breng met behulp van lokale organisaties zoals de politie, woningbouw, het onderwijs en de jeugdgezondsheidzorg de meest kwetsbare gezinnen in beeld, luidt het advies van de inspecties.

Regisseur

Twee belangrijke voorwaarden om goed te kunnen werken met een gezinsplan en een regisseur zijn opvallend genoeg niet altijd geregeld zo blijkt. De regisseur heeft vaak te weinig bevoegdheden om al zijn taken uit te kunnen voeren. En professionals zich kunnen niet altijd laten leiden door het gezinsplan. Zij worden belemmerd door de eigen instelling en bepaalde wettelijke kaders en regeltjes.

Doorzettingsmacht

Geef de regisseur onder andere doorzettingsmacht, adviseren de inspecties. Zo kunnen zij zonder vertraging de zorg en ondersteuning voor het gezin organiseren. In sommige gemeenten is expliciet afgesproken dat de regisseur zeggenschap heeft en de professionals die bij het gezin betrokken zijn, kan verplichten om afspraken na te komen.

Belangen

Ook moeten de professionals met het gezinsplan kunnen werken zonder dat de eigen organisatiebelangen in de weg staan. In de praktijk moeten professionals soms voorrang geven aan doelen van hun eigen organisatie, die misschien niet in het belang van het gezin zijn. Zij moeten bijvoorbeeld een woning ontruimen, terwijl er net gewerkt wordt aan het sociale netwerk van het gezin in die buurt. Het is belangrijk dat deze professionals de vrijheid krijgen om te doen wat nodig is voor het gezin.

Nazorg

Ten slotte moeten er specifieke afspraken komen over hoe gezinnen in beeld blijven en hoe de nazorg is geregeld. Het moet helder zijn welke zorg er aanwezig blijft en wie wat doet wanneer het gezin weer in de problemen dreigt te komen.Wijkteam

De gemeenten en de netwerkpartners waren ten tijde van het onderzoek nog volop bezig met het vormgeven van zorg en ondersteuning aan multiprobleemgezinnen, geven de inspecties toe. Inmiddels zijn sommige aanpakken doorontwikkeld of ondergebracht bij de sociale wijkteams. Toch denken de onderzoekers dat de rapportage kan helpen in de voorbereidingen voor de decentralisatie van de jeugdzorg.

Praktijk

Het rapport moet bovendien aandacht vragen voor de gezinnen die het nooit helemaal op eigen kracht het zullen redden. Deze fase van het onderzoek gaat vooralsnog over de ‘papieren werkelijkheid’, weten de onderzoekers. Hoe de zorg en ondersteuning er in de praktijk uitziet, ronden de inspecties deze zomer af.