De Gender-Sexuality Alliance (voorheen Gay Straight Alliance), of afgekort GSA, is een interventie voor en door jongeren. Doelen van een GSA zijn onder meer: het moet helpen homonegativiteit te laten afnemen, het moet een zo prettig mogelijk klimaat organiseren voor alle jongeren en het moet LHBTI’s empoweren om zichzelf te kunnen zijn. De GSA is een methode die ontstond in de Verenigde Staten en waar sinds 2008 ook in Nederland mee wordt gewerkt. GSA’s op havo en vwo lopen al goed. Inmiddels zijn er ook steeds meer GSA’s op vmbo’s.
GSA-netwerk
Een GSA wordt door jongeren zelf, bij voorkeur een gemengde groep, opgezet. Via het GSA-netwerk, dat voortkomt uit het COC, kunnen jongeren allerlei gratis producten bestellen zoals handleidingen over wat je met een GSA kunt doen, maar ook posters, stickers en informatieve flyers die de jongeren door de school kunnen verspreiden. Afiah Vijlbrief, onderzoeker en trainer bij Movisie: ‘Hoe jongeren een GSA inrichten, kan verschillen. Afhankelijk van hoe actief de GSA is, komen de jongeren eens in de zoveel tijd bij elkaar. Tijdens die bijeenkomsten kan van alles besproken worden, leuke dingen waar pubers zich mee bezighouden, zoals verliefdheid, maar ook zaken waar ze tegenaanlopen. Verder worden in de bijeenkomsten acties bedacht en uitgezet.’
Acties
Die acties zijn heel divers. Vanuit het GSA-netwerk worden vaste dagen en acties georganiseerd waar de GSA’s aan mee kunnen doen en waarvoor actiemateriaal verstrekt wordt (zoals de Day of Silence, waarop deelnemers twaalf uur stil zijn om aandacht te vragen voor jongeren die gepest of buitengesloten worden om wie ze zijn en doorgaans stil zijn omdat ze bang zijn voor meer pesterijen, of National Coming-Outdag waarop wordt gevierd dat iedereen open kan zijn over zijn seksualiteit). Daarnaast kunnen GSA’s zelf acties bedenken om hun doelen te bereiken. Voorbeelden van dat soort acties zijn een knuffelactie of het uitdelen van rozen op Valentijnsdag.
Verre van perfect
Maar werkt een GSA eigenlijk goed? Om die vraag te beantwoorden deed Vijlbrief, samen met collega’s, een onderzoek. Vijlbrief: ‘Eén van de redenen dat we dit onderzoek deden, is dat bekend is dat ondanks dat Nederlandse jongeren een redelijke positieve houding hebben ten aanzien van LHBT-thema’s, de situatie voor LHBT-leerlingen verre van perfect is op scholen.’ Volgens de onderzoeker is dit met name het geval voor lager opgeleide jongeren. Zij krijgen vaker dan hoger opgeleide jongeren te maken discriminatie, homofobisch geweld en pesterijen. Daarnaast ervaren sommige jongeren ook dat er een stigma ligt op het vmbo.
Uit buitenlands onderzoek is bekend dat LHBTI-jongeren oververtegenwoordigd zijn onder dak- en thuislozen. Hoe is dat eigenlijk in Nederland? Michelle Emmen: ‘Ondanks dat Nederland zo vooruitstrevend is qua tolerantie en acceptatie, worden de mensen om wie het gaat niet echt gezien.’ Lees meer >>
Steun en zelfvertrouwen
In het onderzoek naar de effecten van GSA’s, hebben Vijlbrief en haar collega’s ervoor gekozen zich te focussen op vmbo-scholen. Ze interviewden 25 LHBTI-leerlingen die deelnemen aan een GSA. De uitkomsten van die interviews werden gecheckt in focusgroepen waar andere jongeren, die wel deelnemen aan een GSA, in zaten om na te gaan of zij de resultaten herkennen. Vijlbrief: ‘Uit de interviews en de focusgroepen kwam naar voren dat deelnemen aan een GSA heel veel oplevert voor de jongeren. Ze ervaren bijvoorbeeld steun, krijgen meer zelfvertrouwen, hebben het gevoel er voor elkaar te kunnen zijn en de GSA kan bijdragen aan de identiteitsontwikkeling van de jongeren.’
Klimaatverandering
Veel van de GSA’s hebben ook als doel het klimaat van de school positiever te maken voor alle leerlingen. Maar dit is niet makkelijk. ‘Het overgrote deel van de respondenten van ons onderzoek wil medeleerlingen overtuigen om een positieve houding te krijgen tegenover LHBTI’s, maar ze twijfelen soms of dit voldoende lukt. Dat komt vooral omdat het van belang is de school mee te krijgen als je het klimaat wilt veranderen. Eén actiedag kan even helpen, maar vervolgens bestaat de kans dat de aandacht weer wegebt. De klimaatverandering komt beter tot stand als de school structureel ondersteuning biedt aan de GSA. Bijvoorbeeld doordat leraren de GSA-leerlingen ondersteunen en natuurlijk zou het onderwerp onderdeel moeten uitmaken van het curriculum zodat het op de agenda blijft staan’, aldus Vijlbrief.
Rol voor jongerenwerk
Op basis van het onderzoek, concludeert Vijlbrief dat het zeer nodig is dat er GSA’s zijn op scholen. ‘Deze jongeren hebben een plek nodig om zichzelf te kunnen zijn. Dat kan in een GSA. Bovendien blijkt dat de GSA de deelnemers heel veel individuele benefits oplevert omdat ze kunnen praten over hun gevoelens, omdat ze zichzelf kunnen zijn en omdat ze een vangnet hebben.’ De GSA wordt dus ervaren als een belangrijke safe space ofwel een veilige omgeving. Het zou daarom mooi zijn als scholen zich extra inzetten om leerlingen te ondersteunen bij de start van een GSA. Vijlbrief: ‘En ook jongerenwerkers kunnen hier bijvoorbeeld aan bijdragen door jongeren actief te wijzen op het bestaan van het GSA-netwerk en hen te ondersteunen als ze een GSA willen oprichten. Want een GSA kan door iedere jongere en op elk gewenst moment worden opgestart.’
Meer weten over de werking van GSA’s en de resultaten van het onderzoek? Lees dan hier het rapport Samen sterk met een GSA.
Het onderzoek naar GSA’s is gefinancierd door het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Seksualiteit (FWOS) en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
