We moeten af van het groepswonen. Daarvan zijn ze inmiddels wel overtuigd bij zorgorganisatie Esdégé Reigersdaal. Twee jaar geleden verhuisden 24 cliënten naar een eigen woning aan de Watermuntstraat in Heerhugowaard. Sindsdien is hun kwaliteit van leven er, volgens henzelf, met sprongen op vooruit gegaan.

Anderen bepalen

Stel je eens voor. Iedere avond eet je verplicht aan tafel met mensen die je helemaal niet aardig vindt, of waar je misschien zelfs bang voor bent. Nooit ben je zeker van een avond rust. Er kan altijd iets gebeuren waardoor je de angst weer voelt. Cliënten kiezen niet voor het wonen met anderen. Dat bepalen anderen.

Het kan

Maar hoe mooi is het als je zelfs de meest kwetsbare doelgroep een veilig eigen plekje kunt geven? Een eigen woning met een woonkamer om te leven, een slaapkamer om zich terug te trekken, een eigen badkamer met douche en toilet. Het klinkt te mooi om waar te zijn, maar binnen Esdégé Reigersdaal is bewezen dat het kan. In het nieuwbouwproject aan de Watermuntstraat in Heerhugowaard wonen cliënten van alle niveaus sinds twee jaar volledig zelfstandig met begeleiding vanuit het steunpunt.

Constant bezwaard

De laatste bewoner is 1,5 jaar geleden binnen het project komen wonen. Een jonge vrouw van 21 jaar met een ernstige verstandelijke beperking en een autisme spectrum stoornis (ASS) kreeg haar eigen appartement. Haar moeder is zeer enthousiast. Haar dochter werd altijd gezien als lastig. De hele groep was bang voor haar. Niet alleen begeleiders, vooral ook andere ouders vonden haar moeilijk en wilden haar eigenlijk niet op de groep van hun kinderen hebben. ‘Je voelt je constant bezwaard’.

Eindelijk rust

Nu heeft haar dochter, die zeven jaar geleden op haar veertiende uit huis ging en van groep naar groep ging, eindelijk een plek waar ze niet als lastig wordt gezien. Ze heeft haar eigen appartement waar ze haar rust kan vinden en geen last heeft van anderen. Er is ook niemand die last heeft van haar.

Eigen keuzes

Begeleider Leo Blom ervaart dagelijks de voordelen van het individueel wonen. ‘Cliënten maken hun eigen keuzes in hun eigen woonomgeving. Ze hebben geen last meer van elkaar en zijn niet meer bang van elkaar. Als ze wel contact willen met anderen nodigen ze iemand uit of gaan naar iemand toe, maar ze hebben hierin zelf de regie.’

Vergeten boodschappen

Eenzaam is de jonge vrouw niet. Ze kan het prima vinden met één van haar buren en ze eten dan ook regelmatig samen. Daarnaast geniet ze ervan ’s middags even wat vergeten boodschappen te doen samen met de begeleiding tijdens een fietsmoment. Ze bezorgt dan vrolijk een tros bananen op nummer 4 en een pakje kaas op nummer 30. Terug in haar huisje zit ze het liefst in het donker. Ze doet de gordijnen dicht, de lichten uit en wil geen tv aan. Door haar ASS komen alle prikkels van de dag veel harder binnen. Haar eigen plek geeft haar de ruimte en rust al die prikkels te verwerken. Hierdoor kan ze de dagen beter aan en heeft ze veel minder last van de woedeaanvallen die ze voorheen dagelijks meerdere malen had. De begeleiding ervaart ook dat door het individuele werken de momenten van spanning en agressie enorm zijn afgenomen. Blom: ‘We bieden goede zorg op maat, dat werkt prettig.’

Alle leeftijden

De jongste bewoner die individueel woont aan de Watermuntstraat is een jongen van zeventien, de oudste een dame van 69. Stuk voor stuk zijn het cliënten met een zeer laag sociaal emotioneel niveau en moeilijk verstaanbaar gedrag wat zich uit in ernstige gedragsproblemen, psychiatrische ziektebeelden en agressie. In totaal wonen er 24 cliënten aan de Watermuntstraat, allemaal met een eigen huisje. Een woonkamer, een slaapkamer, een badkamer, een keuken en een hal met kastruimte en plek voor wasmachine en droger. In de woning zijn voldoende deuren, zodat de begeleiding altijd makkelijk uit de situatie kan stappen. Iedere cliënt heeft zijn of haar eigen regels en beperkende maatregelen. Bij de één is de voordeur dag en nacht open, bij de ander alleen overdag. Weer een ander heeft geen toegang tot de keuken en hal zonder begeleiding.

Stickers

Waar de één een gezellig huisje vol plantjes, schilderijtjes en andere snuisterijen heeft, is bij de ander het complete appartement ‘hufterproof’ ingericht. Muren zijn kaal en gordijnen van antischeurstof hangen aan dikke staalkabels. Een mannelijke cliënt van 48 heeft zo’n appartement. Ook hij heeft een zware verstandelijke beperking en autisme spectrum stoornis. Bij zijn ASS hoort een fixatie: alles moet stuk. Het is hem al eens gelukt alle planken van de strak gelegde vloer één voor één te verwijderen. Nu zitten er extra dikke plinten, zodat hij geen beginnetje meer kan maken. Zijn appartement oogt kaal, maar zeker niet ongezellig. Alles plakt hij namelijk vol met vrolijk gekleurde stickers. Een ideetje van een begeleider die zag dat hij dit leuk vond. Nu krijgt hij af en toe een stickervelletje en vermaakt zich er kostelijk mee.

Individuele aandacht

Dankzij het individueel wonen is het werk voor de medewerkers ook veel prettiger geworden. Ze zijn niet meer constant bezig met brandjes blussen om de rust op de groep te bewaren, maar geven oprechte, individuele aandacht wanneer ze bij een cliënt zijn. Dit maakt het ook makkelijker te focussen op wat de behoeftes zijn van de bewoners. Het gezamenlijke steunpunt waar vanuit per dagdeel acht tot negen begeleiders werken, maakt dat ze elkaar meer zien en makkelijker kunnen ondersteunen. Wil een cliënt vandaag niet onder de douche, dan roept de begeleider de hulp in van een collega die vaak wel een ingang vindt, waarna hij weer verder kan met zijn dienst. Blom: ‘Het nadeel van deze woonvorm is dat wanneer je bij een cliënt binnen komt, je bijna altijd iets wil van diegene. Op de groep was je er gewoon. Nu kom je in hun omgeving een beroep op hen doen. Maar verder zie ik alleen maar voordelen.’

Reflecteren

Door een nauwe samenwerking, leren de medewerkers dagelijks bij. Fouten komen nog steeds voor, het blijft mensenwerk. Doordat ze niet meer samen op een groep staan, zien collega’s niet altijd van elkaar wat ze doen. Automatisch feedback krijgen op je handelen is er daardoor niet veel meer bij. De nieuwe werkvorm maakt reflecteren daarom des te belangrijker. Het team aan de Watermuntstraat is gewend aan veel reflecteren. Tussen de activiteiten met cliënten door, wordt veel gepraat over het werk en over de cliënten. Zo komen problemen snel aan het licht en worden ze gezamenlijk opgelost. Een sterke teamspirit en grote betrokkenheid bij zowel cliënten als collega’s is de drijvende kracht achter het succes van dit bijzondere project.

Volle aandacht

Na twee jaar kunnen ze aan de Watermuntstraat met zekerheid zeggen dat iedereen er door het individuele wonen op vooruit is gegaan. Blom: ‘Als je bij iemand binnen bent, werk je 1 op 1, dus heb je altijd de volle aandacht voor de cliënt. Je bent er echt alleen voor diegene.’