Door José van der Waerden – Steeds meer mensen met een niet-westerse achtergrond doen een beroep op zorg. Maar is de zorgsector klaar om hen van dienst te zijn? En heeft het personeel van de zorginstellingen zelf wel voldoende kleur? ACB Kenniscentrum voor emancipatie en participatie (Amsterdam) deed er met steun van de provincie onderzoek naar in Noord-Holland.

Vaak wordt in dit verband de term ‘interculturalisatie’ gebezigd. Maar wat betekent dat? John Goring, projectleider van het onderzoek: ‘In essentie gaat het om een veranderingsproces binnen een instelling, waarbij rekening wordt gehouden met en ingespeeld op etnische en multiculturele diversiteit. Dat proces speelt op twee niveaus: personeelsbeleid en het aanbod.’

Kentering
De onderzoeksresultaten zijn te lezen in het rapport ‘Nieuwe Nederlanders, nieuwe zorg’. Het onderzoek is gebaseerd op deskresearch, een digitale enquête onder instellingen en ruim dertig gesprekken met beleidsmakers en zorgverleners op de werkvloer. Interculturalisatie van de zorg staat nog in de kinderschoenen, zo is de conclusie. ‘Weinig instellingen hebben er beleid voor. Dat viel ons tegen’, zegt Goring. Toch is er een kentering te zien, vooral in stedelijke gebieden. Dat komt vooral door de marktwerking in de zorg, denkt hij.

Marktaandeel
Niet goede bedoelingen maar – plat gesteld – marktaandeel lijkt de voornaamste aanjager van interculturalisatie, denkt Goring. ‘Cliënten hebben meer keuzemogelijkheden gekregen. Aan de ene kant komen er nieuwe zorgbedrijven die zich specifiek richten op bepaalde bevolkingsgroepen, aan de andere kant maken algemene instellingen nu ook werk van interculturalisatie. Ze moeten wel, want diversiteitsbeleid valt steeds vaker onder de kwaliteitsnormen van zorgverzekeraars.’ Overigens hebben die verzekeraars daar direct belang bij. ‘Een cliënt die optimaal wordt bediend, voelt zich beter en geneest sneller.’

Jongeren
In het onderzoek is ook uitgebreid aandacht besteed aan het gebrek aan allochtone medewerkers in de zorg. Veel patiënten zien graag een hulpverlener met eenzelfde etnische achtergrond. Uit de studie blijkt ook dat dit het genezingsproces bevordert. Maar in de praktijk melden bijvoorbeeld Marokkaanse en Turkse jongeren zich slechts mondjesmaat aan bij zorgopleidingen. En als ze het doen, is dat vooral voor de lagere opleidingsniveaus.

Lastig
Het aantrekken van Turkse en Marokkaanse zorgverleners is zodoende bijzonder lastig. In beide gemeenschappen heeft werken in de zorg een lage status en een negatief imago. Ook kunnen religieuze motieven soms belemmerend zijn, bijvoorbeeld het wassen van mannelijke cliënten door vrouwen. Goring: ‘Instellingen gaan daar meestal pragmatisch mee om. Is er een mouw aan te passen, dan gebeurt dat. Maar er ontstaat tegelijkertijd ook een dilemma: hoe ver ga je? Als je steeds iets op de persoon en de situatie moet aanpassen, houd je geen beleid meer over. Medewerkers missen dan houvast.’

Leerwerkopleiding
Voor het aantrekken van allochtone medewerkers moet meer worden geïnvesteerd in leer-werkopleidingen (BBL), aldus de onderzoekers. ‘Daarnaast moet je de interculturele competenties van autochtone medewerkers vergroten’, stelt Goring. ‘Dat betekent bijvoorbeeld dat medewerkers deskundig en gemotiveerd zijn in het omgaan en communiceren met mensen uit andere culturen. Er zijn namelijk ook cliënten die juist liever níet worden geholpen door iemand uit de eigen cultuur.’

Thuiszorg
Binnen de diverse sectoren in de zorg bestaan overigens flinke verschillen op het gebied van interculturalisatie. In de thuis- en ouderenzorg worden de grootste stappen gemaakt. Goring: ‘Een belangrijke reden is dat daar relatief veel mensen met een laag opleidingsniveau werken en dus meer allochtonen. De GGZ vereist hogere opleidingskwalificaties en heeft daarnaast, net als de gehandicaptenzorg, een negatiever imago.’ Een tip van de onderzoekers: om de beeldvorming te veranderen, doen zorginstellingen er goed aan meer contact te leggen met migrantenorganisaties en -netwerken. Dat kan helpen om te komen tot een gevarieerder personeelsbestand.

Link: Staatssecretaris Bussemaker aanwezig bij Nieuwe Nederlanders Nieuwe Zorg

Meer weten? Lees dan ook de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Daarvoor kunt u zich hier aanmelden.