Als reactie op polariserende gebeurtenissen poppen er momenteel in het hele land nieuwe initiatieven op die mensen juist willen samenbrengen. Sommige halen de landelijke media, zoals de Amsterdamse vredeswandeling van eind oktober. Geïnspireerd door Israëlische en Palestijnse activistische vrouwen, organiseerde een Nederlandse groep vrouwen deze wandeling voor iedereen die een gevoel van compassie en medemenselijkheid wilde delen. Ook het nieuwe Instagram-account  #DeelDeDuif kreeg behoorlijk wat aandacht. Islamitische en Joodse jongeren startten samen deze verbindingscampagne.

Gemeenschappelijke identiteit

Joline Verloove van Movisie legt het mechanisme uit dat maakt dat deze beide initiatieven goed werken. ‘Ze benadrukken de gemeenschappelijke identiteit van mensen. Door mee te doen aan dit soort initiatieven, plaatsen mensen elkaar minder in een ander hokje. De “zij” uit andere groepen worden hierdoor meer “wij”. Zo ontstaat een gemeenschappelijke identiteit. Je kunt Joods zijn of Marokkaans, maar je bent wel allebei Amsterdammer, bijvoorbeeld.’

 Bruggenbouwers

Verloove noemt hiervan in dit artikel nog een ander mooi voorbeeld, dat al langer bestond: Bruggenbouwers. Dit project van het Overlegorgaan Joden, Christenen en Moslims vormt lokaal netwerken van mensen met verschillende religieuze achtergronden. Als de deelnemers elkaar beter leren kennen, gaan ze inzien en ook uitspreken welke normen, waarden en opvattingen ze delen.

Werkzame mechanismes

‘Onze lijst is niet uitputtend’, zegt Verloove, ‘het is vooral bedoeld ter inspiratie. Ook voor sociaal werkers, want zij kunnen als geen ander mensen met elkaar in verbinding brengen. We hebben de initiatieven ingedeeld op basis van de werkzame mechanismes die we kennen uit eigen onderzoek en de wetenschappelijke literatuur.’

Angst verminderen

Empathie vergroten en angst verminderen is ook zo’n mechanisme. Dit is belangrijk om in het achterhoofd te houden als je een ontmoetingsactiviteit organiseert, legt Verloove uit. ‘Goede begeleiding is echt belangrijk. Want oppervlakkige ontmoetingen en contact dat als negatief wordt ervaren kunnen contraproductief zijn en polarisatie juist versterken. Het is belangrijk dat er ruimte is waardoor mensen zich kunnen gaan verplaatsen in de ander en er empathie ontstaat.’

Minder bedreigend

Als mensen zich op hun gemak voelen, zijn ze minder onzeker over hoe ze zich moeten gedragen en kunnen ze ervaren dat die ander minder bedreigend is dan verwacht. Verloove: ‘Vragen die je voor kunt leggen tijdens zo’n ontmoeting zijn bijvoorbeeld: Wat betekent de situatie in Palestina en Israël voor jou? Wat doet het met jou? Dit zijn vragen die de inleving in elkaar vergroten. Daarmee voorkom je een discussie waarbij perspectieven tegenover elkaar komen te staan.’

Twee Amsterdammers

Verloove noemt ook de methodiek van Saïd en Lody, een Joodse en een Marokkaanse Amsterdammer, als voorbeeld van een initiatief dat de angst voor de onbekende ander vermindert.  Je kunt als sociaal werker ook eens kijken naar dit webinar van School &Veiligheid. De achtergronden en tips voor docenten zijn niet alleen relevant voor jongerenwerkers, maar ook voor sociaal werkers die met volwassenen werken.

Mensenbieb

Voor sociaal werkers is het ook goed om te weten dat ze niet alles zelf hoeven te bedenken en uit te voeren. Ze kunnen gebruikmaken van de diensten die anderen aanbieden, zoals de Mensenbieb. Dit is een bibliotheek waar je geen boeken, maar levende mensen ‘leent’. Ayse Türk is een van die mensen. Ze werkt als geestelijk verzorger met een islamitische achtergrond in een ziekenhuis. Over haar samenwerkingservaringen met bijvoorbeeld een rabbijn kun je haar vragen stellen tijdens een leensessie. Die kun je voor jezelf en je collega’s organiseren, maar ook voor inwoners.

Sociale normen

Een sociale norm stellen is een ander werkzaam mechanisme dat Verloove noemt. Ze noemt als voorbeeld de speech die de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema kort na de aanval van Hamas op Israël hield. ‘Zij stelde een duidelijke sociale norm door te benoemen dat ze haatzaaien en oproepen tot geweld niet zou tolereren. Dit voorbeeld kan maatschappelijke organisaties inspireren. Maar ook als sociaal werker kun je een sociale norm stellen, bijvoorbeeld als je een dialoogbijeenkomst organiseert.’

Spiegel

Het lesprogramma Gelijk=Gelijk? van Diversion is een goed voorbeeld van een normstellende methodiek. Joodse en islamitische peer educators maken taboes bespreekbaar. Ze delen hun persoonlijke verhaal, maar ze houden de deelnemers ook een spiegel voor die ze laat inzien hoe ze denken over religieuze, culturele en ook seksuele diversiteit.

Voldoende kennis

De achtergronden van het conflict tussen Israël en Palestina zijn zeer complex. Als sociaal werker kun je je afvragen of je er wel voldoende kennis over hebt. Arjen Lubach legde het in een speciale aflevering van de Avondshow in ongeveer twintig minuten zeer verdienstelijk uit. Ook de documentaire Promises is verhelderend, net als de speelfilm Paradise Now.

Woorden doen ertoe

Behalve over de achtergronden kun je ook onzekerheid hebben over het gebruik van bepaalde termen, uit angst om mensen onbedoeld onaangenaam te raken. Hierover publiceerde Movisie onlangs dit artikel. Daarin komen bepaalde woorden aan de orde die voor verschillende mensen een verschillende betekenis kunnen hebben. Verloove legt uit dat het geen handleiding is voor welke taal je wel of niet moet gebruiken. ‘Het ligt extreem gevoelig, want sommige woorden hebben een enorme lading. Je kunt het bijna niet goed doen voor iedereen. Het is dus vooral belangrijk dat je duidelijk maakt dat je je best doet om inclusief taalgebruik te gebruiken.’

Oorlog

In het artikel valt bijvoorbeeld te lezen waarom de woorden ‘oorlog’ en ‘conflict’ beladen zijn. Ze worden ter discussie gesteld omdat deze woorden gelijkwaardigheid tussen twee partijen veronderstellen. Daar is in het geval van Israël en Palestina geen sprake van, omdat er een bezettende macht is en een onderdrukt volk. Om discussie te vermijden kiezen sommige mensen voor neutralere termen als ‘de situatie’, ‘gebeurtenissen’ of ‘ontwikkelingen’.

Terrorist

Ook het woord terrorist ligt gevoelig. Een terrorist gebruikt geweld, meestal tegen burgers, om angst te creëren en een samenleving te verstoren. Degenen die dit woord wel kiezen, benadrukken de ernst van deze daden en ze willen een veroordeling op gang brengen. Degenen die liever voor een woord als ‘vrijheidsstrijder’ kiezen, doen dat omdat het label ‘terrorisme’ subjectief kan zijn.

Internationaal erkend

Een van de woorden uit het overzicht van Movisie die Verloove noemt is het woord Palestina. ‘Tot voor kort was het woord Palestijnse gebieden gebruikelijker, bijvoorbeeld in de media. Je ziet dat sommige media Palestina gebruiken. Bij Movisie hebben we ook voor die term gekozen.’ Dat heeft een internationale en historische achtergrond, legt ze uit: ‘Zowel Palestina als Israël zijn als land erkend door vele landen: 138 van de 193 lidstaten van de Verenigde Naties erkennen Palestina. Nederland stemde in 2016 tegen erkenning. 169 landen erkennen Israël.’

Dezelfde geografische regio

‘Palestina’ en de ‘Palestijnse gebieden’, maar ook het woord Israël, verwijzen naar (delen van) dezelfde geografische regio in het Midden-Oosten. Israël is een land in het Midden-Oosten dat in 1948 werd gesticht. Het land kwam tot stand na een VN-resolutie waarmee het grondgebied verdeeld werd van wat destijds Palestina was. De Palestijnse gebieden zijn twee gebieden die worden bewoond door Palestijnse burgers: de Westelijke Jordaanoever en Gaza. Mensen die de naam ‘Palestina’ gebruiken, verwijzen daarmee soms naar een groter gebied dan ‘de Palestijnse gebieden’. Zij verwijzen naar Gaza, de Westelijke Jordaanoever en het gebied dat Israël wordt genoemd.