We noemden het vroeger anders, namelijk opbouwwerk. De sociale basis is terug van eigenlijk nooit weggeweest. Sociale basis gaat om versterking van de relaties tussen burgers in de wijk, sociaal professionals, gemeenteambtenaren en bestuurders. En dan zodanig dat wijkbewoners er beter van worden. Dat is toch gewoon sociaal werk? ‘Dat is zo, maar je ziet dat wijkteam en sociaal werkers zich tot nu toe vooral hebben gericht op individuele problemen’, zegt Lou Repetur, programmaleider sociale basis bij Movisie. ‘De nadruk moet in de wijken door professionals verlegd worden naar meer collectieve oplossingen in de wijk.’

Sociale basis

Movisie maakt deel uit van de werkgroep: “Versterking sociale basis”, waarin ook 13 gemeenten, het ministerie van VWS, het NDSD, VNG, Sociaal Werk Nederland en  de werkplaatsen sociaal domein deelnemen. Het doel is: samen leren en ontwikkelen om zo de sociale basis te versterken. Of zoals Repetur het kort samenvat: Versterken van de sociale basis betekent dat professionals, burgers, ambtenaren en bestuurders zich samen inzetten voor de verbondenheid in de wijk of buurt.

Opbouwwerk

De taak van de sociaal professional bij de versterking van die verbondenheid is drieledig, volgens Repetur: ‘Als eerste moet het collectief werken opnieuw vorm krijgen in een vernieuwd jasje .’ Een tiental jaren geleden waren het vooral de opbouwwerkers in de wijk die zich bezighielden met het opbouwen van relaties. ‘Maar veel  opbouwwerkers zijn wegbezuinigd ,’ zegt Repetur. ‘De sociaal professional van nu moet in de wijk aan de gang met het verwerken van individuele signalen van burgers naar collectieve oplossingen waar mogelijk. Bijvoorbeeld: Veel mensen in een wijk hebben gezondheidsklachten. Dan zoek je ook naar oplossingen van achterliggende oorzaken. Dat wijkbewoners voortdurend op consult komen bij de huisarts kan dweilen met de kraan open zijn.’

Netwerk

De tweede taak voor de professional is inspelen op het gebruik van het netwerk in de wijk. Dat hoeft niet per se het eigen professionele netwerk te zijn, zegt Repetur. Wie neemt het voortouw om dat netwerk in te zetten? ‘Als wijkbewoners zelf met collectieve oplossingen komen via hun netwerk, kan de professional volstaan met een dienstverlenende rol aan het bewonersnetwerk. Hebben bewoners onderling weinig contact en geen netwerk, dan kan de professional zijn rol pakken om de kracht in de wijk te mobiliseren. Is de problematiek te zwaar voor de buurt of het sociaal netwerk dan is daar een belangrijke rol voor de professional om zelf op te pakken of naar door te verwijzen. Die verscheidenheid in rollen vraagt dat de nieuwe collectief werkende professionals gefaciliteerd worden om flexibele netwerkleiders of netwerkverbinders te zijn. Die ook wanneer nodig ondersteuning bieden of verwijzen naar hulp. ’

Samenspel

In de wijk krijgen professionals ook te maken met bewoners en groepen die onvoldoende worden gehoord of zich onvoldoende gehoord voelen. In dat geval ligt er een derde taak voor professionals bij de versterking van de sociale basis, zegt Repetur, namelijk: ‘De stem van de zwakste schakel laten horen.’ Repetur geeft een voorbeeld: ‘Bepaalde groepen jongeren komen nauwelijks in de jeugdhulp terecht, maar wel bij reclassering vanwege criminele activiteiten. Deze groep jongeren wordt niet bereikt vóórdat ze het verkeerde pad op gaan. Wat hebben deze jongeren nodig? Hun stem moet ook worden gehoord bij gemeenten en bestuurders zodat deze kaders kunnen scheppen voor preventie van alle groepen. Daar heeft de sociaal professional een belangrijke taak in. Het samenspel met sociale partners wordt steeds belangrijker om het wij-gevoel in wijken effectief te kunnen versterken.’

Afgerekend

Hoe lijm je spelers in dat samenspel zo goed mogelijk aan elkaar? ‘Er is niet één manier’, volgens Repetur. ‘Je kunt de sociale basis niet even versterken door als gemeente een paar maatregelen in de wijk te nemen. Belangrijk is dat alle partners aansluiten bij de kracht in de wijk en de mogelijkheden die die kracht biedt.’ Repetur erkent dat het voor de sociaal professional lastig is om aan de sociale basis te bouwen als alleen hij wordt afgerekend op de te bereiken ambities voor een wijk. Het resultaat wordt immers bereikt door een combinatie van inwoners en professionals. Professionals zijn te sturen, maar actieve bewoners en buurtinitiatieven moeten gevolgd worden. Daarnaast vraagt goed partnerschap tussen professionals, inwoners en beleidsmakers aandacht en tijdsinvestering. Repetur: ‘De huidige afrekencultuur maakt goed partnerschap lastig. Je wordt immers als professionals ook afgerekend door die gemeentelijke partner en als bestuurder door de inwoner.’

Onafhankelijke partij

Volgens Lou Repetur kan een onafhankelijke partij een oplossing bieden voor de soms moeizame samenwerking tussen de drie partners. ‘ Samenwerken is moeilijk en al helemaal tussen partijen met elk een eigen focus, taal en belang. Deze onafhankelijke partij kan de ongemakkelijke vragen stellen,  samenhang helpen aanbrengen in de gesprekken,  ruimte creëren om anders te kijken naar vraagstukken en elkaars taal en ambities dichter bij elkaar brengen. Die rol hebben wij recentelijk opgepakt in Zutphen. In Rotterdam-Zuid werkt het “Nationaal Programma Rotterdam Zuid” op deze manier als onafhankelijke partij. Ik denk dat zo’n  partij of rol nodig is om recht te doen aan alle partners en hun kennis in het proces dat nodig is voor de duurzame versterking van de sociale basis.’