Had een hulpverlener niet eerder aan de bel moeten trekken? Er moet toch iemand met zijn trauma over het misbruik in de katholieke kerk in de hulpverlening terecht zijn gekomen? ‘Als je het als incident beschouwt, dan weet ook een hulpverlener niet dat het misbruik een structureel probleem van enorme omvang is,’ zegt Nico van Oosten, psycholoog en adviseur over seksueel geweld bij Movisie. Maar hulpverleners zijn vaak niet uitgerust om te gaan met signalen van mannen die misbruikt zijn: ‘Je moet het ook wíllen horen, het zijn geen prettige verhalen.’

Wat werkt

Van Oosten heeft literatuuronderzoek gedaan naar “wat werkt” in de hulpverlening aan mannen die seksueel misbruik hebben meegemaakt. ‘Onderzoek hiernaar is vrij schaars. Ook interventies voor mannen die slachtoffer zijn geweest van seksueel misbruik, zijn in Nederland nauwelijks beschreven. Van Oosten ging aan de hand van publicaties van praktiserende hulpverleners op zoek naar “wat werkt”.

Slachtoffer

Iedere hulpverlener kan in contact komen met iemand die slachtoffer is geweest van seksueel misbruik. Van Oosten: ‘Je moet wel de signalen herkennen en er dus van op de hoogte zijn.’ Dat blijkt in de sociale sector lang niet altijd het geval: ‘Ik moet bijvoorbeeld professionals in de gespecialiseerde thuiszorg er herhaaldelijk attent op maken dat in hun cliëntenbestand ook misbruikslachtoffers zitten. Juist deze groep krijgt het leven niet op orde en komt terecht bij de ggd, maatschappelijk werk, thuiszorg en ook gespecialiseerde gezinshulp.’

Een groot deel van de incidenten die jeugdzorginstellingen melden, gaat over seksueel misbruik. Blijkt uit onderzoek van de inspectie Jeugdzorg. De commissie Samson concludeerde in 2012 dat kinderen in de (pleeg-) zorg onvoldoende beschermd zijn tegen misbruik. Lees meer>>

Eigen ervaring

‘De vraag voor de hulpverlener is: “Ga je er op in of laat je het liggen?” Er zijn veel professionals die niet weten wat ze moeten doen als ze tegen seksueel misbruik van mannen aanlopen,’ zegt Van Oosten. ‘Dat kan handelingsverlegenheid zijn of ze gaan mee in de gêne van de cliënt. Soms kan ook eigen ervaring meespelen. Er zijn geen cijfers over hoe vaak seksueel misbruik bij hulpverleners voorkomt. In ieder geval is het zaak dat de professional zijn cliënt aan een collega kan overdragen die wel in kan gaan op de signalen.’

Signalen

Lastig is het zeker om signalen van seksueel misbruik op te pakken, erkent Van Oosten. Het gaat vaak om algemene stress-factoren. ‘Daarom moeten professionals doorvragen bij de cliënt. Maar wel empathisch en in zijn tempo. Je moet je aanpassen aan de fase waarin de cliënt zit.’ Er zijn vier duidelijke fasen in het herstelproces van mannen die zijn misbruikt. De eerste: erkenning van wat je hebt meegemaakt. Tweede fase: doorbreken van het zwijgen. Vervolgens moet de innerlijke relatie met de pleger verbroken worden. Tot slot moet de cliënt zijn ervaringen een betekenis kunnen geven in het huidige leven.

Mentaliteit

Iedere hulpverlener kan aanlopen tegen seksueel misbruik van mannen. Door open en duidelijk te zijn, door vragen te durven stellen, kun je het onderwerp aansnijden. ‘Dat vergt specifieke deskundigheid over vroegkinderlijke trauma’s bij professionals’, vindt Van Oosten. ‘Hulpverleners weten nog te weinig over het effect daarvan op het volwassen leven. Want je kunt je afvragen waarom er nog zo veel verborgen leed is.’