Er zijn hardnekkige wachtlijsten in de provinciaal gefinancierde jeugdzorg en de regeling persoons gebonden budget (PGB) is sterk gegroeid. De toestroom naar het speciaal onderwijs lijkt maar niet in te dammen. Is dit nu het echte probleem? De conclusie dat heel veel kinderen problemen hebben en dat hun aantal jaar in jaar uit groeit is verkeerde.

In een onderzoek naar combinaties van zorg voor jeugdigen is bij twee provincies vastgesteld hoeveel kinderen er in één jaar gebruik maken van zorg. De resultaten uit dit onderzoek leiden tot heel andere conclusies dan eerder werd aangenomen. In de provincies Utrecht en Noord Brabant blijkt ongeveer 3,5 procent van de jeugdigen gebruik te maken van zorg in de traditionele structuur: provinciale jeugdzorg, jeugd-ggz en jeugd-lvg. Dit in tegenstelling tot de eerder becijferde 5 procent van het NIZW. Als we het aantal regelingen uitbreiden met het gebruik van PGB’s, speciaal onderwijs en de Tegemoetkoming Onderhoudskosten Gehandicapte kinderen (TOG), dan komen we niet verder dan 6,5 procent van de kinderen.

De belangrijkste verklaring voor de verschillen is de registraties van zorggebruik door de instellingen. Indicatie, diagnose, toewijzing naar het speciaal onderwijs en een behandeling in verschillende zorgepisodes kunnen betrekking hebben op één kind, maar in de registraties is dit kind goed voor ten minste zes zorggebruikers.

In het onderzoek naar zorgcombinaties zijn ook de zorgconsumptie van jeugdigen in de twee provincies over een periode van vier jaar onderzocht. Naar schatting moet voor 10 procent van de kinderen gesteld worden dat de zorgstructuur niet goed uitpakt door te veel regelingen en verschillende toegangen. Vooral jeugdigen met een mix van problemen, waaronder ook problemen van ouders, vinden moeilijk een plek in het zorgsysteem. In het onderzoek is de term `schakelaar` op deze groep geplakt. We zien in de cliëntenbestanden dat deze schakelaars relatief veel kortstondige (zorg)contacten hebben met een reeks van indicatiestellers en zorgverleners. Het komt echter zelden voor dat deze kinderen zorg afnemen voor een langere aaneengesloten periode.

De resultaten van het onderzoek zijn aanleiding om bestuurders en de beleidsmakers duidelijk te maken dat stelselwijziging niet een vermeende oplossing voor de problematiek in de jeugdzorg is. Negentig procent van de kinderen die op zorg is aangewezen, vindt binnen het huidige stelsel een plek. De schakelaars verdienen onze aandacht. Zij worden op dit moment binnen de bestaande zorgstructuur onvoldoende geholpen. Deze groep verklaart voor een groot deel de omvang van de wachtlijsten, want iedere ‘schakeling’ betekent een nieuwe plek op een wachtlijst. Knelpunten worden opgelost door voor deze groep geïntegreerde programma’s te ontwikkelen. De wachtlijsten nemen af en de kans dat zorg leidt tot uitstroom, neemt toe. Daarnaast wijst het onderzoek er nogmaals op dat de problemen van de meeste schakelaars verband houden met problemen in het gezin. Door in programma’s ook aandacht te besteden aan deze gezinsproblematiek, neemt de kans op succesvolle interventie toe.

Peter van der Loos
Adviseur bij B&A Groep

Rapport:  Combinaties van zorg bij jeugdigen, 4 juni 2009 in opdracht van Ministerie van Jeugd en Gezin