Patrick stapelt soepkommen in een rek dat hij

vervolgens in de nieuwe spoelmachine schuift. Als het aan hem lag, was er een

geavanceerder apparaat gekomen. Toch is hij tevreden met zijn baan bij de

Grondmij in Houten. ‘Elke ochtend haal ik oud papier op en dat sorteer ik,’

vertelt de 22 jarige werknemer. ‘En dan vul ik de kopieerapparaten bij en breng

ik flessen bronwater rond. Op maandag en vrijdag geef ik de planten water. En ‘s

middags was ik hier af, in de keuken van de bedrijfskantine. Die afwisseling

vind ik leuk.’Elke week heeft Patrick werkoverleg met zijn werkbegeleider

van de Grondmij en jobcoach Job Groot, die een lijst heeft opgesteld waarop hij

kan scoren op aandachtspunten als op tijd komen, omgaan met collega’s en met

opdrachten. ‘Nu gaat bijna alles goed,’ zegt Patrick. ‘Maar ik moet er om denken

dat ik vragen stel als ik iets niet begrijp. Als ik een opdracht krijg, wil ik

meteen aan de slag. Want ik wil het goed doen. Maar als ik dan niet precies weet

wat ik moet doen, doe ik het toch níet goed.’

‘Een ander leerpunt is dat je niet door moet blijven zeuren als je

ergens ontevreden over bent,’ zegt Groot. ‘Maar toen je steeds bleef klagen over

die kapotte spoelmachine had je gelijk. Want ze waren je vergeten te zeggen dat

er een nieuwe besteld was. Het werk gaat erg goed. Ze willen eigenlijk dat je

langer gaat werken dan 20 uur.’‘Dat doe ik niet,’ zegt Patrick beslist.

‘Meer dan 20 uur kan ik lichamelijk niet aan.’ Bovendien wil hij genoeg tijd

overhouden voor zijn hobby’s: films kijken, Coca Cola artikelen verzamelen en

luisteren naar muziek van zijn idool Frans Bauer, van wie hij twee concerten

bijwoonde en een gesigneerde CD bezit. Bovendien verblijft hij elk jaar enkele

maanden op de camping met zijn moeder, met wie hij samenwoont. Toch vind hij

zijn werk heel belangrijk, juist in een regulier bedrijf. ‘Ik wil bij de gewone

mensen horen,’ legt hij uit. ‘Je kunt dingen van ze leren. In een sociale

werkplaats blijf je zo in je eigen wereldje. Maar het liefst zou ik in de

catering werken. Broodjes klaarmaken.’ Bij de Grondmij kan hij die ambitie niet

realiseren, want het assortiment van de kantine bestaat slechts uit soep en

dranken. Voor speciale gelegenheden worden elders lunches besteld.

Buitenstaander

Kan Start Kans Patrick geen baan in de catering bezorgen? ‘Als iets f 1,75

kost en een klant geeft hem twee gulden, weet hij niet wat hij moet doen,’ zegt

Groot terwijl hij de motor van zijn auto start. Is het dan niet mogelijk hem

broodjes te laten smeren en af te laten wassen zonder dat hij moet afrekenen?

‘Zou kunnen. Patrick zegt af en toe dat hij helemaal de catering in wil, maar

tegelijkertijd zegt hij dat hij van de afwisseling van deze baan houdt.

Bovendien heeft hij bij de Grondmij een goede werkbegeleider en kan hij hier met

iedereen goed opschieten. Je moet trouwens ook reëel zijn. Als ik een zeilschool

wil beginnen, is dat ook niet reëel. Het doel is dat een werknemer zich prettig

voelt in een betaalde baan en met Patrick is dat het geval. Maar als hij écht in

de catering wil, gaan we dat regelen. Als jobcoach kijk je voortdurend of iemand

het naar zijn zin heeft en of hij zich verder kan ontwikkelen. Bij de een gaat

dat sneller dan bij de ander.’

Sinds juni vorig jaar is Groot als jobcoach aan de slag. In het kader van

de 1,5 jaar durende interne opleiding heeft hij regelmatig cursusdagen over

thema’s als arbeidsrecht, methodiek en stijlen van coaching. Voor die tijd

werkte hij tien jaar in leefgroepen voor verstandelijk gehandicapten. De laatste

drie jaar was hij coördinator van een gezinsvervangend tehuis. Niet alle

jobcoaches zijn uit de sector zelf afkomstig. ‘Er zijn er ook die uit het

uitzendwerk komen,’ zegt Groot terwijl we richting Maarssenbroek rijden, op weg

naar de volgende klant. ‘Dankzij die verschillende achtergronden kun je als

collega’s van elkaar leren.’Doortastendheid is volgens Groot de

belangrijkste eigenschap van een goede jobcoach. ‘Zowel in je contacten met de

werknemer als met de werkgever moet je er snel achter kunnen komen waar

problemen zitten. Je moet ook lef hebben en als relatieve buitenstaander in een

bedrijf met voorstellen komen om de werksituatie van je cliënt te

optimaliseren.’

Onderhandelen

Zes jaar geleden ontstond Start Kans onder de naam Start Jobcoaching als

gezamenlijk initiatief met de Federatie van Ouderverenigingen. Sinds twee jaar

begeleidt het bedrijf ook blinden, doven en mensen met psychiatrische

problematiek. Daarom is de naam veranderd in Start Kans. Het overgrote deel van

de cliënten is afkomstig van de Arbeidsvoorziening Arbeidsreïntegratie (AI), die

een globale inschatting maakt van de interesses en mogelijkheden van de

potentiële werknemer. Daarnaast zijn er gemeenten en grote bedrijven die zich

direct tot Start Kans richten. Na de aanmelding doorloopt de cliënt daar een

procedure waarin de mogelijkheden en interesses grondig worden onderzocht. De

matching is een wezenlijk onderdeel van de uit de VS afkomstige methodiek. Als

de werknemer in een bedrijf aan de slag gaat, moet de kans dat vraag en aanbod

niet op elkaar aansluiten tot een minimum zijn teruggebracht. In principe

garandeert Start Kans iedere deelnemer binnen een jaar na aanmelding een

betaalde baan. De eerste twee weken werkt de jobcoach samen met zijn werknemer

op diens nieuwe werkplek. ‘Op die manier weet je precies wat iemand allemaal

moet doen, hoe het in de pauzes toegaat en hoe de contacten met collega’s

verlopen,’ licht Groot toe.

Krachtens de wet Reïntegratie Arbeidsgehandicapten (REA) kan elke werkgever

die een gehandicapte in dienst neemt f 24.000,- subsidie krijgen, verspreid over

drie jaar. Bovendien krijgt hij een “dispensatietoeslag”: als Start Kans

vaststelt dat een werknemer 60 procent verzet van het werk dat een normale

werknemer verricht, krijgt de werkgever 40 procent van het loon als toeslag

uitgekeerd. Wanneer de werknemer goed functioneert, houdt de werkgever zijn

werknemer in dienst als de subsidie stopt. ‘Mede dankzij de coaching moet een

werknemer dan goed kunnen functioneren,’ zegt Groot. ‘Als alles goed gaat, kun

je onderhandelen over een hoger loon. Die subsidie en die dispensatietoeslag

zijn natuurlijk wel belangrijke financiële prikkels, maar daar moet het niet

helemaal van afhangen. Het gaat ook om de ideële kant. En je moet het leuk

vinden om met verstandelijk gehandicapten te werken. De coaching houdt overigens

niet automatisch op na die drie jaar. Zolang het nodig is, gaan we door met

begeleiden en zolang de cliënt minder presteert dan de gemiddelde werknemer

wordt de toeslag uitbetaald.’

Overschatting

Sommige cliënten schatten hun mogelijkheden hoger in dan de coach of

andersom. Groot moet de ene cliënt stimuleren en de andere juist afremmen.

‘Maarten bijvoorbeeld, die we straks zien,’ legt Groot uit, ‘heeft altijd al

gezegd dat hij in de grafische sector wil. Nu werkt hij in de snijstraat van een

grote drukkerij. Hij denkt dat hij machinevoerder kan worden. Dat is de baas van

een afdeling. Dan wijs ik hem erop, dat het hem al genoeg moeite kost om die

functie in de snijstraat goed voor elkaar te boksen. Met Maarten moet ik heel

duidelijke afspraken maken. Zo hebben we de afspraak dat we een jaar lang niet

over een vervolgopleiding praten. Soms wordt een cliënt dan boos, maar daar ben

ik niet bang voor. Boosheid levert namelijk altijd veel informatie op.’We

rijden de parkeerplaats op van drukkerij Biegelaar en Jansen in Maarssenbroek.

Groot gaat eerst naar de personeelsfunctionaris om het contract van Maarten met

een half jaar te verlengen. De uitgeverij gaat uitbreiden en verder

automatiseren. Hierdoor is het niet zeker of Maarten (24) voor langere tijd in

dienst kan blijven.

In de snijstraat worden overbodige randjes van gedrukte kranten,

folders en tijdschriften afgesneden. Maarten veegt de vloer rond de machines,

want hij en zijn collega’s zijn juist klaar met het snijden van een grote partij

folders. Hij heeft er een full-time baan en werkt in drieploegendiensten. Als

Maarten zijn jobcoach ziet, wil hij meteen weten of er al iets bekend is over de

voortzetting van zijn dienstverband na de verdere automatisering. ‘Daar is nog

niets over bekend,’ antwoordt Groot. ‘Wel weet ik dat ze tevreden over je zijn

en je graag willen houden. Als jij goed je best doet, laat je zien dat je wilt

blijven.’ Het zijn spannende tijden voor Maarten. Nu woont hij nog bij zijn

moeder, maar binnenkort verhuist hij naar een eigen woning.

Hoe graag hij wil blijven en een functie in de drukkerij zelf wil, blijkt

uit manier waarop Maarten ons door de hallen rondleidt. Trots en met kennis van

zaken. Met iedereen maakt hij een praatje. Hij is autistisch, maar noemt

zichzelf niet zo. Op mijn vraag waarom hij een jobcoach heeft, antwoordt hij:

‘Die vraag vind ik niet zo gemakkelijk om te beantwoorden.’Als Groot vraagt

waarover ze tijdens het werkoverleg vaak praten, zegt Maarten dat ze samen

afspraken maken. ‘Bijvoorbeeld dat ik me meer moet richten op hoe het nu gaat in

plaats van hoe het straks moet,’ legt hij uit.

Wanneer heeft Groot het meeste plezier van zijn werk? ‘Ik hou van de humor

die veel verstandelijk gehandicapten hebben,’ antwoordt hij. ‘Zoals Patrick over

Frans Bauer vertelt, dat vind ik prachtig. Toen Maarten zei dat hij jouw vraag

waarom hij een jobcoach had moeilijk te beantwoorden vond, dacht ik dat ook. Tot

voor kort zou hij zeggen dat hij die niet nodig had. Nu zegt hij dat hij het

antwoord ingewikkeld vindt. Daaruit spreekt een zekere erkenning van zijn

situatie, een bepaalde mate van zelfacceptatie. Dat is een werksuccesje.’/Kees

Neefjes