Door Patrick Pouw – Hij zegt het glimlachend. Die zoektocht naar de zuivere islam van zoveel in Nederland geboren Marokkaanse jongeren? Dat is volgens Martijn de Koning mede het gevolg van kritische vragen van autochtone Nederlanders.

‘Nederland dwingt moslimjongeren antwoorden te geven over hun religie. Antwoorden die ze vaak niet hebben. Ze hebben van huis uit niet zoveel kennis over de islam, ze hebben de Koran niet gelezen – en al helemaal niet in het Arabisch. Dus beginnen ze aan een zoektocht naar kennis over hun geloof, juist omdat ze continue door niet-moslims op hun moslimidentiteit worden aangesproken. Ze voelen zich aangevallen. Maar ze worstelen ook zelf met vragen: wat zegt de islam over 11 september en over de moord op Theo van Gogh?’

De antropoloog, die promoveerde op ‘geloofsbeleving en identiteitsvorming van jonge Marokkaans-Nederlandse jongeren’, zag het om zich heen gebeuren, in de zes jaar dat hij als huiswerkbegeleider werkte in de Goudse Nour-moskee.

‘Je ziet de interesse opkomen als ze een jaar of twaalf zijn. Daarna zakt het vaak weg, totdat ze zeventien, achttien zijn en opnieuw bezig zijn met zingevingvraagstukken – net als veel andere jongeren op die leeftijd. Ze zijn op zoek naar een moreel kader, en komen dan al snel terecht bij de islam – omdat, als gevolg van de opvoeding, de islam al geïnterneerd is.’

Orthodoxie
Ouders vinden het aanvankelijk prima, die zoektocht van hun zonen en dochters, zegt De Koning. ‘Maar die ouders verwachten meer van hun kinderen. Ze willen dat zij het beter gaan doen dan ze het zelf hebben gedaan. Ze hebben er geen probleem mee als hun zoon met zijn neus in de islamitische boeken zit, maar liever niet de hele dag.’
Veel moslimjongeren combineren hun zoektocht naar de islam met andere interesses als sport of muziek, stelt de antropoloog. Bij een kleinere groep beheerst religie uiteindelijk het hele leven. ‘Het salafisme is voor sommige jongeren die zich verstoten voelen een aantrekkelijk alternatief.

Vriendschap is daarbij heel belangrijk. Als je gaat praktiseren, heb je ineens heel veel vrienden. Het is ook een kwestie van vraag- en aanbod op de religieuze markt. Jongeren zoeken het bij de traditie van hun ouders, vinden het daar niet, en komen uit bij het salafisme, waar een aura van zuiverheid en waarheid omheen hangt. Salafisten hebben bovendien vaak charismatische voormannen en zijn daarmee marktleider.’

Alternatief
Welzijnswerkster en voormalig moskeevoorzitster Leyla Cakir is daar niet gelukkig mee. ‘Vooral Marokkaanse jongeren zijn op zoek naar hun identiteit. De Turkse identiteit is, mede door het sterke nationaal bewustzijn, minder op religie gebaseerd, waardoor Turkse jongeren een stabielere ontwikkeling doormaken. Marokkaanse jongeren zijn veel onzekerder. Dat proces, die identiteitscrisis, moet echt goed begeleid worden.”

‘Het is goed dat moslims zelf in dat gat springen, en religieuze studies aanbieden. Maar ik vind het jammer dat gematigde moslims zo afwachtend zijn. Ze zouden een alternatief kunnen bieden, maar vooral de radicalen zijn bij het begeleiden van die identiteitscrisis actief. Jongeren worden aangemoedigd te vluchten in religie. En net als ander vluchtgedrag kan dat heel verslavend werken.’Van verslavingen weet Abkader Chrifi alles af. Hij was jarenlang verslaafd aan heroïne, voor hij zichzelf hervond en succesvol zakenman werd. Dat dankt hij aan de Koran, zegt Chrifi, die zich met zijn empowerment-bureau Le-Succès inzet voor een betere positie van allochtone jongeren in Nederland.

‘Voor mij is het lezen van de Koran allesbepalend geweest. Dat boek kan echt een bron voor succes zijn. De Koran zelf zegt: lees! Dat heb ik, nadat ik alles had gedaan wat God verboden heeft, ter harte genomen. Maar ik was niet eenkennig: ik las de Koran, maar ook heel veel andere boeken.’

U kunt het hele artikel lezen in Zorg + Welzijn Magazine nummer 6, juni 2008