Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er geen direct verband is tussen radicale overtuigingen en het aansluiten bij een terroristische groep. Dat zegt Bart Schuurman, onderzoeker bij het Centre for Terrorism & Counterterrorism aan de Universiteit van Leiden. Jongeren doen dat om veel verschillende redenen, zo legde de onderzoeker uit tijdens het Seminar Aanpak Radicalisering van Gemeente.nu op 8 oktober.

Ideologie

Volgens Schuurman bekijken we radicalisering te veel van uit één specifieke hoek: religie. Hierdoor missen we veel andere signalen en preventiepunten. ‘Door niet alleen te kijken naar de religieuze ideologie als drijfveer, kun je veel beter signaleren en aanpakken. Ja, het is een van de oorzaken van terrorisme, maar wordt nu vaak gezien als primaire verklaring.’

Gezelligheid

‘Veel jongeren die zich bij een radicale groep aansluiten doen dat niet eens altijd vanuit een ideologie, maar vanwege de gezelligheid. Het is een groep waar ze zich thuis voelen. Ze vinden de mensen uit de groep aardig en ze kunnen zichzelf zijn.’ Het kan even duren voordat ze ook het extremistische gedachtengoed van de groep overnemen en vaak gaan ze niet eens over op geweld, weet Schuurman. ‘Sommigen blijven ook steken op een bepaald punt. Hebben misschien wel radicale ideeën, maar worden daar niet nog extremer in. Ze vinden het wel goed zo.’

Hofstadgroep

De onderzoeker sprak met een lid van de Hofstadgroep die hem uitlegde hoe hij zover kwam dat hij daadwerkelijk een aanslag wilde plegen. ‘Hij vertelde mij het verhaal dat hij vanwege zijn afkomst maar geen stageplek kon vinden. Hij ging vaker bidden in de moskee en raakte in gesprek met iemand die hem op een Koranvers wees. Hij ging zich erin verdiepen en kwam zo via via bij de Hofstadgroep terecht. Een groep waarin hij zich in eerste instantie thuis voelde. Op dat moment vond hij nog niet dat hij aan het radicaliseren was. Pas gaandeweg kreeg hij extremistische ideeën. Uiteindelijk wilde hij een aanslag plegen, maar werd hij voordat hij iets kon doen gearresteerd.’

Jeugdhulpverleners zijn in veel verschillende regio’s bezig met het voorkomen van radicalisering. Niet alleen in de gemeenten waarvan al bekend is dat jongeren naar Syrië zijn vertrokken zoals Amsterdam en Den Haag. Kan de jongerenwerker radicalisering herkennen? En kunnen zij radicalisering terugdringen? Lees meer in het dossier Radicalisering >>

Stageplek

Je wordt niet zomaar een terrorist, benadrukt Schuurman. ‘Een complex probleem als radicalisering laat zich niet verklaren door het ontbreken van een stageplek. Er spelen veel meer factoren mee. Groei je op in armoede, heb je psychische problemen, zijn er belangrijke levensgebeurtenissen die meespelen of bepaalde karaktereigenschappen? Sommigen hebben een hang naar avontuur en vinden het gewoon “vet” om naar Syrië te gaan. Anderen lopen rond met existentiële vragen en zijn op zoek naar antwoorden. Een geloof met heel strenge regels kan dan heel duidelijk en fijn zijn.’

Groep

De drijvende kracht van jongeren om bij een terroristische groep te blijven kan ook veranderen. ‘Misschien waren dat eerst wel negatieve gevoelens over de maatschappij, maar later is bijvoorbeeld kameraadschap meer belangrijk. Ik denk dat die groepsdynamiek heel interessant is om naar te kijken. Om te kunnen signaleren, maar ook om meer preventiepunten te vinden. Hoe sporen ze elkaar aan? Wat maakt dat de een wel naar Syrië gaat en de ander niet? Welke rol heeft de leider van de groep en waarom is hij juist de leider?’

Ontbinden

Zo’n terroristische groep moet je niet alleen opbreken, maar ook ontbinden, vindt Schuurman. ‘Wanneer iemand uit zo’n groep stapt dan is het belangrijk om een alternatief te bieden om terugval te voorkomen. Misschien heeft iemand wel een vrouw en kinderen waarmee het contact is verslechterd of spreekt hij niet meer met familie. Help dan het contact verbeteren zodat er voor die persoon een goed netwerk is en dagbesteding.’ Door alleen thuis te zitten wordt de verleiding alleen maar groter om weer zo’n groep op te zoeken, aldus de onderzoeker.