Veranderen gaat het beste van binnenuit. Wil je traditionele denkbeelden in groepen veranderen, dan moet je in vertrouwelijke sfeer daarover praten en zo proberen ze te veranderen. Hoe je dat het beste kunt doen is dit jaar het onderwerp van het Kerstdebat van Movisie: Wat werkt bij het veranderen van traditionele opvattingen in gemeenschappen? Hanneke Felten, projectleider bij Movisie: ‘Als je er in de eigen groep over gaat praten, dan blijkt dat veel mensen het inperken van vrijheden van vrouwen en meisjes helemaal niet oké vinden.’

Lhbt

De Alliantie Verandering van Binnenuit heeft tot taak 700 bijeenkomsten in het land te organiseren over “genderongelijkheid en gender-gerelateerd geweld”. Het gaat om gesprekken in de eigen gemeenschap over de verhouding tussen mannen en vrouwen en over seksuele diversiteit – lhbt. Het doel van de bijeenkomsten is om normen binnen de gemeenschap aan de orde te stellen en te veranderen. De Alliantie bestaat uit zeven koepelorganisaties van migranten en vluchtelingen. Kennisinstituut Movisie ondersteunt de gespreksbijeenkomsten met kennis, trainingen en contacten.

Normen

‘Normen veranderen van binnenuit het meest effectief’, zegt Hanneke Felten van Movisie. ‘Belangrijk is om mensen uit de eigen gemeenschap als gespreksleider in te zetten. Zij weten hoe je mensen kunt aanspreken en hoe je ze mee kunt nemen in de verandering van normen. Dat is de theorie’, weet Felten op basis van uitgebreid onderzoek. De praktijk blijkt vaak ook zo uit te werken, volgens Felten. ‘Als je bijvoorbeeld discriminatie in een schoolklas wilt tegengaan kun je als leraar zeggen dat je niet mag discrimineren. Effectiever is om de klas het gevoel te geven dat discriminatie niet oké is door de leerlingen te laten concluderen dat discriminatie niet oké is.’

Zelfbeschikking

De onderwerpen die op de agenda staan tijdens de bijeenkomsten zijn de man-vrouw verhoudingen en lhbti. Felten: ‘Het gaat met name over beperking van de zelfbeschikking van vrouwen en de opvattingen over seksuele diversiteit. Er worden zeker stappen gemaakt naar verandering van traditionele normen in diverse gemeenschappen’, zegt Felten. ‘In de Turkse en Marokkaanse gemeenschappen bijvoorbeeld wordt al lange tijd openlijker gesproken over vrije partnerkeuze of over homoseksualiteit. Moeilijker is het gesprek nog wel als het om eigen kinderen gaat. Er worden soms ook stappen terug gezet, zoals de invloed die Saudi Arabië probeert te krijgen op moskeeën in Nederland.’

Verandering

Het doel is de gemeenschap in beweging te krijgen voor de verandering van denkbeelden. Ieder van de zeven organisaties in de Alliantie Verandering van Binnenuit heeft een eigen methode, zegt Felten. ‘Belangrijk is dat mensen in een open en vertrouwelijke sfeer kunnen praten. Je moet niet aankomen met open vragen als: “Wat vinden jullie van homoseksualiteit?” want dan kan het gesprek juist heel negatief worden. Een gespreksleider uit de eigen gemeenschap weet hoe je zo’n gesprek voert en weet welke vragen hij of zij moet stellen. In de Eritrese gemeenschap bijvoorbeeld gebruikte de gespreksleidster uiteindelijk de internationale mensenrechten om de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in de gemeenschap aan te roeren. Waar het om gaat is dat mensen het gevoel hebben dat het hún gesprek is.’

Averechts

Wat niet werkt, zegt Felten, is normen van bovenaf opleggen: “Zo doen we dat hier”. Felten: ‘Nederlandse normen opleggen kan juist een averechts effect hebben. Net als discriminatie; als mensen zich niet geaccepteerd voelen in Nederland, dan helpt het niet om normen te accepteren die bij Nederland horen. Een factor die ook tegen kan zitten is wantrouwen. We horen soms wel terug dat mensen zich afvragen waarom zij als groep worden aangesproken en niet een andere gemeenschap.’

Kerstdebat

‘Tijdens het Kerstdebat van Movisie op vrijdag 20 december gaan we met gasten en met de zaal in gesprek over hoe je met een gemeenschap in gesprek gaat om normen te veranderen’, zegt Hanneke Felten. ‘Ik denk dan ook aan gesprekken over de positie van vrouwen in bijvoorbeeld studentenverenigingen, ook niet beroemd om hun vrouwvriendelijkheid. Of hoe je de discriminatie bij supportersverenigingen kunt aanpakken. De verandering moet uiteindelijk uit de groep zelf komen. Om een recent incident te nemen: er zijn waarschijnlijk best supporters van FC Den Bosch die de recente uitingen van discriminatie echt niet vinden kunnen. Deze mensen kunnen hun eigen community aanspreken en het gesprek voeren.’