‘Het is niet zo dat er ineens veel meer mensen met psychische problemen zijn. Dat weten we heel goed, maar we komen in de wijken en buurten wel mensen tegen die met meerdere problemen kampen. Hoe meer vraagstukken, hoe lastiger het wordt om passende hulp voor deze mensen te vinden.’ Anja Schouten is politiechef en landelijk portefeuillehouder Zorg en Veiligheid. Als voormalig zorgbestuurder weet ze heel goed wat voor uiteenlopende problematiek achter de melding E33 schuil kan gaan. De code die sinds 2011 in het nieuwe registratiesysteem van de politie is opgenomen voor mensen met verward of onbegrepen gedrag.

Handen in het haar

Het probleem om passende hulp te vinden komt volgens Schouten omdat de afgelopen jaren mensen zijn opgeknipt in de diagnoses en hulpvragen. ‘Deze mensen vragen ons juist om naar het gehele plaatje te kijken. Hulpverleners weten dit heel goed. Zij zitten overdag vaak met de handen in het haar: Waar moet ik met deze persoon heen?’

Politie

De problemen die de hulpverleners overdag tegen komen, komen ’s avonds vaak op het bordje van de politie terecht. De politiechef benadrukt dat het handelingsrepertoire van de politie buiten kantoortijden ‘tamelijk bot’ is. ‘Wij zijn nooit onderdeel van de oplossing voor deze mensen. We zijn altijd in uniform, altijd gewapend. We kunnen er niet bij blijven. Het enige wat we kunnen doen, is de onveiligheid uit de situatie halen. Dat doen we goed, maar eigenlijk moet je de politie er eigenlijk niet bij willen hebben.’

Merkbaar en werkbaar

Volgens Schouten moeten partijen niet naar elkaar gaan wijzen of gaan diskwalificeren. ‘We hebben elkaar allemaal heel hard nodig, maar we moeten beslissers en bestuurders vragen om te werken aan oplossingen die merkbaar en werkbaar zijn.’ Ze verduidelijkt: ‘Merkbaar houdt in dat de mensen in de samenleving er iets aan hebben. Werkbaar betekent dat een nieuwe maatregel professionals in de uitvoering daadwerkelijk helpt. Ze wijst op de nieuwe wet Verplichte GGZ. ‘Op zich fantastische gedachtengoed, maar of de wet werkbaar is? Daar zetten velen grote vraagtekens bij. En merkbaar? Ook dat moet de tijd ons leren.’

Ketenzorg

Daarbij komt dat er vaak te simpel naar oplossingen wordt gekeken, zegt Schouten. ‘Ik denk aan woorden als ketenzorg, alsof rondom deze personen allerlei radertjes in elkaar vallen. Dat is een veel te eenvoudige voorstelling van zaken, zo werkt het in de praktijk niet. Nee, we hebben het over een complexe biotoop. Samen moeten we proberen er een gezonde sloot van te maken.’

Multiprobleem huishouden

Schouten benadrukt dat het probleem ook niet groter moeten worden gemaakt dan het is. ‘We hebben het over vier procent van de mensen die in, wat we noemen, een “multiprobleem huishouden” leven. Voor het gros van de mensen die met enkelvoudige vragen zitten, werkt ons systeem uitstekend. Dat moeten we niet vergeten. Dit systeem moet ook niet worden afgebroken, want dan zijn we nog verder van huis. We moeten wel ruimte creëren voor professionals om samen te werken en nieuwe manieren vinden voor de meeste ingewikkelde huishoudens.’

Verschillende expertises

Schouten pleit voor teams van hulpverleners die dag én nacht bereikbaar zijn. Op verschillende plaatsen in het land wordt hier al mee geëxperimenteerd. ‘Gezond-verstand-mensen die elkaar weten te vinden, van verschillende organisaties, met verschillende expertise, die elkaar vertrouwen en die niet te hard gehouden zijn aan allerlei regels. Hulpverleners die samen kunnen kijken naar wat deze mens in kwestie nodig heeft.’

Professionele autonomie

Een ander oplossing zit volgens Schouten een andere verdeling van geld. ‘Ik zie dat er veel geld en menskracht in eenvoudige problematiek wordt gestopt, waardoor er minder over blijft voor de ingewikkelde problemen.’ Veel professionals geven bovendien de voorkeur om te werken met cliënten met enkelvoudige problemen. ‘Begrijpelijk. Dit zijn mensen bij wie ze met hun deskundigheid succes kunnen boeken. Dat is natuurlijk veel aantrekkelijker dan hyperingewikkelde casuïstiek waarbij de kans op fouten groot is en ze slechts gemiddeld voor betaald krijgen.’ Het is volgens Schouten van groot belang dat professionals die met complexe casuïstiek werken, voldoende waardering en steun vanuit de organisatie krijgen. ‘Anders houden ze het niet vol. Geef ze genoeg ruimte en professionele autonomie.’