De zusjes Jennifer & June Gibbons hebben het moeilijk omdat ze “anders” zijn. Als enige zwarte kinderen in de omgeving worden ze gepest. Ze trekken zich steeds meer terug. Uitsluiting, pesten, discriminatie en isolatie komen aan bod. Thema’s waar maatschappelijk werkers mee te maken krijgen. 

Alleen communiceren in zelfbedachte taal

Naarmate de zusjes ouder worden, verergeren de problemen. Ze praten steeds minder. Ze communiceren met niemand, behalve met elkaar. In hun zelfbedachte taal. Er is geen hulpverlener die weet wat hij met de meisjes aan moet. Pogingen mislukken, er is ongemak. Ze hebben duidelijk behoefte aan liefde, aan mensen die hun gedeelde grappen en gecreëerde wereld begrijpen en respecteerden.

Wanhopige zelfexpressie

Tegelijkertijd wordt het gedrag van de zusjes als vervelend ervaren, vooral door de omgeving. Frustratie eindigt in vreemde criminele avonturen, daden van wanhopige zelfexpressie. Er is potentie en ambitie, maar de kansen en mogelijkheden ontbreken. Wat doe je eigenlijk als het contact – of beter gezegd: het gebrek aan contact – jouw eigen ongemak raakt? 

Ongemak

Dit doet me direct denken aan een eigen ervaring als maatschappelijk werker in de geestelijke gezondheidszorg. Voor een zeer geladen, agressieve cliënt bel ik de crisisdienst voor het aanvragen van een beoordeling. In de voorbespreking geef ik aan dat we met een gedwongen kader de veiligheid beter kunnen waarborgen, voor zowel de cliënt als de omgeving. In het gesprek weigert de cliënt contact te maken. Met zijn armen over elkaar en zijn hoofd naar beneden gebogen houdt hij zijn lippen stijf op elkaar. Het ongemak en de zenuwen bij de beoordelaar groeien. Na tien minuten geeft hij het op, hij beëindigt het gesprek. We zijn allemaal terug bij af, de situatie blijft onveilig en de cliënt zit duidelijk van alles dwars.

Ik herken dit ongemak, het gevoel van machteloosheid. Zoals waarschijnlijk iedere hulpverlener. Ik begrijp het ook. Deze situatie heeft me aan het denken gezet: wat had er anders gekund, hoe hadden we wel contact kunnen krijgen? Wat was er gebeurd als het ego niet in de weg zat en er niet was toegegeven aan het ongemakkelijke gevoel? 

Buiten de lijntjes kleuren

Het gedrag van de meisjes wordt zodanig problematisch dat ze tegen hun zin worden opgenomen in een beruchte psychiatrische kliniek. Misverstanden over geestelijke gezondheid kunnen grote gevolgen kunnen hebben, als problematisch gedrag gecriminaliseerd wordt.

Ondanks dat verbale communicatie voor de zusjes niet werkt, vinden ze een uitlaatklep in het schrijven van verhalen en gedichten. Creativiteit is een krachtig middel om in te zetten als mensen moeite hebben met het vinden van woorden. Voor de meisjes is hun levendige binnenwereld in krachtig contrast met de sombere buitenwereld. De eenzaamheid die zij voelen, als gevolg van uitsluiting, is niet uniek.

Een falend systeem

De film toont de harde realiteit van een systeem dat de tweeling niet begrijpt en hen in de steek laat. Dit zet sociaal werkers aan het denken: hoe kan je ervoor zorgen dat je cliënten niet tussen wal en schip vallen? En hoe focus je op talenten, op krachten? De film benadrukt dat er maatwerk nodig is. Dat ieder mens een unieke benadering verdient. Het grijpt je aan omdat het niet alleen laat zien hoe de tweeling worstelt, maar ook hoe het systeem tekortschiet. Een wake-up call voor meer begrip en steun aan mensen die anders zijn of niet binnen de standaard hokjes passen. Voor hulpverleners kan een andere manier van communiceren ongemak opleveren, je bent het ten slotte niet gewend. Bij sommige cliënten gaat het vanzelf, bij anderen niet.

Kortom: The Silent Twins laat zien dat je als hulpverlener met geduld, creativiteit en maatwerk grote bergen kunt verzetten.

De film The Silent Twins is vanaf 16 september te zien op Netflix.