Soms moet je iets op tv meerdere keren terugspoelen voordat je zeker weet dat je het net hebt gezien of gehoord. Dat had ik vaak bij de documentaire Schuld en boete. Sommige uitspraken van geïnterviewden waren zo onthullend dat ik ze nog een keer moest horen, voor ik begreep dat ze dit echt hadden gezegd.

Grote schulden

Ik heb het niet eens over de grote schulden die Jurrien, Sharon, Ellen, Dennis en Thea hebben of hebben gehad. Dat je ondanks hard werken een schuld kan krijgen van vele tienduizenden euro’s is hopelijk inmiddels wel bekend. Meerdere mensen die voor deze documentaire werden geïnterviewd hadden een prima leven met een baan en weinig uitgaven, maar kwamen na een scheiding in grote problemen. Een schuld van 40.000 euro of nog veel meer krijgen kan echt iedereen overkomen.

Schuldenindustrie

Mijn verbazing zit vooral bij de praktijken in wat in Schuld en boete de schuldenindustrie wordt genoemd. Schulden die opgekocht worden. Incassobureaus die apart van elkaar over dezelfde schuld brieven sturen naar mensen met schulden. Waarbij de dossiernummers ook nog eens afwijken, dus je hebt geen flauw idee waar die nieuwe brief nou precies over gaat. Medewerkers van incassobureaus die bizarre bureaucratie ‘all in the game’ noemen. Betalingsregelingen waarvan iedereen weet dat ze onhaalbaar zijn toch maar afspreken omdat er dan tenminste een vinkje staat. Hoe langer ik keek, hoe meer mijn oren begonnen te klapperen.

Schaamte en angst

Is dit echt de beste aanpak van schulden? Mensen met grote schulden zijn elke dag bezig de schaamte en angst uit hun lijf te krijgen, vertellen meerdere geïnterviewden. Heb je net een betalingsregeling geregeld zodat je weer licht hebt en een kop koffie kunt drinken, staat de volgende deurwaarder er al weer. Dan snap ik wel dat je zo gestrest raakt dat je overal op straat deurwaarders denkt te zien. De samenleving is er toch niet bij gebaat dat aan die mensen geld verdiend wordt? Zorgt dat er echt voor dat mensen minder schulden maken?

Consumentenbond over hoge winstmarge incassobureaus

Maar eigenlijk had deze documentaire me niet mogen verbazen. Twee maanden geleden nog vroeg de Consumentenbond aandacht voor hetzelfde probleem, met een brief aan staatssecretaris Struyken van Rechtsbescherming. Sandra Molenaar, directeur Consumentenbond zei toen: ‘We moeten af van bedrijven van wie het businessmodel is gebaseerd op het innen van incassokosten. In 2022 was de gemiddelde winstmarge van incassobureaus 46%.’ Say what now?

De Consumentenbond kwam met diverse voorstellen om het systeem van incasso te verbeteren. Zo pleit de Consumentenbond ervoor om alleen daadwerkelijk gemaakte kosten in rekening te brengen bij consumenten met schulden. Molenaar: ‘De hoogte van incassokosten is nu afhankelijk van de hoogte van de vordering. Maar eigenlijk is dat heel raar. Of je nu een brief stuurt vanwege een schuld van €50, €500 of €5000, die administratieve handeling wordt er niet duurder van.’ Klinkt logisch?

Nare smaak

Ja, mensen met schulden moeten er alles aan doen om die schulden terug te betalen. Dat zeggen alle voor deze documentaire geïnterviewde mensen trouwens ook. En misschien zijn er nuances nodig. Wat ontbreekt in dit verhaal is nog een reactie van een incassobureau dat op de een of andere manier kan uitleggen dat die winstmarge niet klopt, of dat die in het belang is van de samenleving. Maar tot er een overtuigende uitleg komt blijf ik achter met een nare smaak in de mond.

Schuld en boete is te zien op 2doc.nl
Regie: Nan Rosens & Albert Klein Haneve.
Omroep: KRO-NCRV