‘Ik voel me bevrijd.’ ‘De bijeenkomsten waren zeer

leerzaam, je neemt er wat van mee.’ ‘Het bespreken van schaamtevolle onderwerpen

is makkelijker geworden.’ ‘Je kunt er nu eenmaal niet omheen.’ ‘We hebben na de

bijeenkomst op straat nog wel een uur met elkaar staan praten.’

Zo maar enkele reacties van allochtone deelnemers van de bijeenkomsten

‘Taboes bespreken’ van Forum. In drie verschillende steden getest en geschikt

bevonden. De methodiek om taboes te bespreken en te erkennen is in Rotterdam,

Utrecht en Haarlem aangeslagen. ‘De behoefte om onderwerpen als seksueel en

huiselijk geweld te bespreken, was zo enorm,’ merkte Patricia Nieuwenhuizen,

projectleider en tevens auteur – samen met Marieke Kamerbeek – van het boek

‘Taboes bespreken’. ‘En daar hebben we wat aan gedaan.’

In totaal vonden er in het afgelopen jaar 36 bijeenkomsten plaats.

Marokkaanse vrouwen, oudere Turkse mannen, Hindoestaanse en Antilliaanse

vrouwen; 125 allochtonen van verschillende pluimage deden mee. Immers, in iedere

bevolkingsgroep komen deze problemen voor, weet Nieuwenhuizen. ‘Jong, oud, rijk

of arm, iedereen heeft wel eens te maken met seksueel geweld of geweld in

huiselijke kring. Of kent iemand die daar mee te maken heeft. Slachtoffers van

seksueel geweld of huiselijk geweld kunnen er psychisch onder lijden. Maar ze

lijden in stilte, durven er met niemand over te spreken. Voor de autochtone

bevolkingsgroep geldt precies hetzelfde, dat wil ik benadrukken. Ik denk alleen

dat sommige allochtonen het nog iets moeilijker vinden om over te deze zware

issues praten.’

Laagdrempelig

Grote schaamte, de familie-eer die wordt geschonden of angst voor de

gevolgen die mogelijk kunnen ontstaan na een ontboezeming; het vormen hoge

hindernissen die men niet snel vrijwillig zal nemen. Mensen houden het liever

voor zich, binnenskamers, veilig achter de voordeur. Hierom zijn de

bijeenkomsten bewust erg laagdrempelig gehouden. Volgens Nieuwenhuizen is dat de

succesfactor van de methodiek. ‘Het is geen zelfhulp- of verwerkingsgroep. Dat

schrikt af. Bij deze bijeenkomsten gaat het om gezellig praten, ervaringen

uitwisselen, kopje thee erbij. Je moet een sfeer creëren waarin taboeonderwerpen

makkelijker bespreekbaar worden.’

Nieuwenhuizen benadrukt dat de rol van de gespreksleider daarbij van

wezenlijk belang is. Deze moet het vertrouwen van de groepsleden winnen. Vaak

komen de gespreksleiders die door Forum worden getraind uit eigen kring. Ze zijn

werkzaam bij een welzijnsinstantie of het opbouwwerk. Ze stellen de groepen

samen uit hun eigen netwerk. Sjarda Joemai heeft bij Stichting Apna Bhawan uit

Rotterdam het afgelopen jaar de bijeenkomsten voor Hindoestaanse vrouwen

begeleid. Ook zij prijst de laagdrempeligheid van de methode om taboes

bespreekbaar te maken. ‘Hindoestaanse vrouwen houden traditioneel gezien zaken

liever binnenshuis. In het begin was het natuurlijk een beetje aftasten. Maar

langzamerhand komen de verhalen los. Ze gaan in gesprek met elkaar. En altijd

met de insteek dat alles mag en niets moet. Heel vrijblijvend. Belangrijk is ook

de afspraak dat alles wat er wordt gezegd, privé is en blijft. Dat betekent dat

de deelnemers de verhalen niet op straat gooien.’

De methode ‘Taboes bespreken’ is een raamwerk. Het biedt handvatten en

schept de omstandigheden om over moeilijk bespreekbare onderwerpen in discussie

te gaan. De algemene insteek zorgt ervoor dat deelnemers binnen dit raamwerk

verschillende kanten op kunnen. Want binnen iedere bevolkingsgroep spelen er

andere problemen. De Turkse ouderengroep Portes uit het Utrechtse Lombok

gebruikte deze speelruimte. Groepsleider Asim Bölükbas: ‘We hebben er onze eigen

invulling aan gegeven. Natuurlijk hebben we gesproken over huiselijk en seksueel

geweld, maar er was eveneens behoefte om over andere taboeonderwerpen te

spreken. Over cultuurverschillen bijvoorbeeld en over uithuwelijking en seksuele

intimidatie. Voor zulke gesprekken moet ruimte zijn. De mannen vonden dat fijn

en leerzaam.’

Ook de Turkse ouderen verkeerden tijdens de eerste algemene bijeenkomst nog

in de fase van aftasten en terughoudendheid, merkte Bölükbas. Dit sloeg echter

snel om, net als bij de Hindoestaanse vrouwen. De grens tussen discussiegroep en

hulpgroep was daarom niet altijd even zichtbaar. Hier schuilt een gevaar.

Nieuwenhuizen: ‘Soms komen mensen met hun persoonlijke verhalen en doen

werkelijk alles uit de doeken. Dan moet je uitkijken dat het niet te ver gaat.

Want daar zijn wij niet voor. Gespreksleiders zijn er op getraind om dit aan te

voelen en een grens te trekken.’ ‘Ik ga dan terug naar het algemene ondewerp,’

zegt Joemai. ‘Dat werkt vaak uitstekend.’

Wel was er de mogelijkheid om na de bijeenkomst individuele nazorg te

krijgen. De deelnemer ontvangt adviezen en kan eventueel verdere professionele

hulp inschakelen.

De eerste stap om het lijden in stilte in allochtone kring om te zetten in

erkenning is gezet. Ervaringen zijn uitgewisseld en kennis is gedeeld. De

deelnemers hebben veel steun en warmte ontvangen, merkt de projectleider op.

Niet langer heerst er het gevoel alleen te staan. Met de bijeenkomsten heeft

Forum de weg vol hindernissen enigszins geplaveid. ‘We hebben niet de intentie

alle taboes in een keer te doorbreken,’ relativeert Patricia Nieuwenhuizen. ‘Het

is een aanzet.’

Onder de verschillende pilot-groepen is er de behoefte om de methode voort

te zetten en uit te breiden. Uit evaluatie blijkt dat het aantal van drie

bijeenkomsten te gering is om taboeonderwerpen voldoende grondig te bespreken.

‘Momenteel kijken we hoe we deze methode kunnen inbedden bij gemeenten en

zelforganisaties,’ zegt Nieuwenhuizen. Asim Bölükbas van Portes begint met de

Turkse ouderen in mei in ieder geval al een serie nieuwe bijeenkomsten./Matthijs

Timmers