De drie bonden in de sectoren Zorg en Welzijn stellen dat voor de afbraak van de Vut/prepensioen, de WW en de WAO geen draagvlak is onder de medewerkers. Het kabinet zou onder meer te weinig rekening houden met de slijtende beroepen, die juist in deze sector vaak voorkomen. ‘Alleen met een duidelijke stem van de bevolking zal het kabinet eieren voor haar geld kiezen’, denkt Leon Vincken, landelijk bestuurder CNV Publieke Zaken. ‘We willen bereiken dat het de politieke partijen duidelijk wordt dat er nieuwe pogingen ondernomen moeten worden om samen aan tafel te gaan met de sociale partners.’

Wat is het grootste probleem?

‘Dat het kabinet stug doorgaat op de ingezette weg en dat overleg helemaal niet mogelijk is. Het hele sociale klimaat dat we neergezet hebben, wordt nu via wettelijk kader jaren teruggegooid. Het gaat om de WAO-plannen waarbij iemand die alleen nog met z’n pink kan bewegen in de WAO kan. Pas afgestudeerde jongeren die we graag aan het werk hebben, hebben straks helemaal geen recht op WW. En als je naar de afbraak van de Vut en prepensioen kijkt: houden deze mensen het vol om door te blijven werken?’

In hoeverre doelen de vakbonden op de slijtende beroepen?

‘Verpleegkundigen die jarenlang aan het bed staan, weekend- en wisseldiensten draaien, met rug- en nekklachten kampen. Maar het gaat niet alleen om fysieke slijtage, ook psychische slijtage is een probleem. Als je dag in dag uit met terminale patiënten in een verpleeghuis werkt, dan is dat ontzettend zwaar. Jeugdhulpverleners werken ook vaak met zware cliëntèle. Dat gaat aan je vreten. Wat is het leed dat ze aantreffen bij cliënten, welke weerstanden moeten ze doorbreken om de cliënt op de rails te zetten? Als je steeds door die weerstanden heen moet, met fusie op fusie, bezuiniging op bezuiniging, reorganisatie op reorganisatie, dan is dat slopend.’

Maken deze mensen nu veelvuldig gebruik van Vut en prepensioen?

‘De meeste mensen nemen Vut en prepensioen op zodra ze dat kunnen. Ze zijn er aan toe om te stoppen, een enkeling werkt daarna nog wat door, maar over het algemeen is men heel tevreden over de regelingen die er nu zijn. We horen vaak geluiden van: “Het kan toch niet zo zijn dat we door moeten werken tot onze 65e, dat trekken we niet”.’

Stel dat de kabinetsplannen doorgaan….

‘Daar ga ik niet van uit! Ik neem aan dat het kabinet door de maatschappelijke onrust snel wijzer wordt, en dat de politieke partijen samen met de oppositie inzien dat het kabinet met de sociale partners om de tafel moet gaan zitten. Maar als dit plan toch doorgaat, koersen we op een gigantisch probleem af richting komende cao-onderhandelingen. Ook werkgevers zitten niet te wachten op deze ontwikkelingen.’

Aan welke voorwaarden zou een koppig kabinet in ieder geval gehoor moeten geven?

‘Ons grootste struikelblok bij pensioenen is de “opting out” (ontsnappingsmogelijkheid aan de collectieve regeling) . Als die van tafel gaat en mensen zijn verplicht deel te nemen aan flexpensioenering of de alternatieven die daarvoor geboden worden, dan hebben we in ieder geval een opening. Verder moeten de wetsvoorstellen ten aanzien van de zeggenschap van de ondernemingsraad teruggedraaid worden. Juist in de zorgsector hebben we flink actie gevoerd dat er niet meer regelgeving richting OR gaat. Wat is de positie van ondernemingsraden en cao’s als bijvoorbeeld de arbeidstijden teruggaan naar een Europees minimum? Mensen zijn nu tevreden, dan moet je niet aan dit soort zaken rommelen.’

Maar de overheid wil dat we meer gaan werken.

‘Over wiens rug gaat dat? Wie gaat die productieverhoging betalen? Er komt niet meer geld van de overheid, dus de werknemer en de cliënt zijn de dupe. En wat krijgt zo’n werknemer in deze tijden voor de kiezen? Geen salarisverhoging, meer en harder werken – de invoering van de 40-urige werkweek ligt echt niet in de ijskast – en ondertussen vliegen ze in de thuiszorg met bosjes op de straat. Ik kan dit niet meer rijmen.’

Is er een middenweg?

‘Als er een constructief overleg mogelijk is met het kabinet waar serieus onderhandeld wordt over een WAO die niet eenzijdig opgelegd is en waar rekening gehouden wordt met de voorwaarden die vorig jaar door de SER in het sociaal akkoord zijn neergelegd, dan kun je praten met elkaar. Maar als er eenzijdige dictaten komen, is een oplossing ver weg. Leden zijn het vertrouwen kwijt. Wie zegt dat het volgende kabinet niet weer een streep door de rekening zet? Als het kabinet er in de onderhandelingen niet uitkomt met bijvoorbeeld nieuwe pensioenafspraken, dan wil dat zeggen dat werknemers niet gebonden zijn aan het sociaal akkoord. Vervolgens zorgt het kabinet voor eenzijdige dictaten waardoor we nog geen kant op kunnen. We staan met de rug tegen de muur. Dit heeft niets meer met onderhandelingen te maken. Het lijkt erop alsof we poppenkast hebben gespeeld met elkaar.

Dus er moet eerst maar eens fatsoenlijk gepraat worden?

‘Er moet een goed akkoord komen tussen kabinet en sociale partners. Een betrouwbaar akkoord wel te verstaan. Laat eerst zien dat de overheid betrouwbaar is, dat het een onderhandelingspartner is, maak dan een goed sociaal akkoord waardoor alle partijen tevreden kunnen kijken naar de toekomstige economische en sociale invulling van Nederland. Vervolgens kunnen wij ons werk doen als cao-onderhandelaars.’