De Herberg, een voorziening voor dak- en thuislozen in Zwolle bestaat uit een voorpoortaal, een nachtopvang en een sociaal pension. De opvang werd sinds de jaren negentig gerund vanuit particulier initiatief, in een noodvoorziening. De voorziening werd gedoogd door de gemeente en na enkele jaren omarmd door de Zwolse woningcorporaties en de RIBW , omdat de opvang een ontbrekende schakel vormde in de  laagdrempelige opvang in de Zwolse ketenzorg.

Protest
Het duurde nog een aantal jaar voor ook de gemeente De Herberg erkende. Daarop volgde het besluit dat de noodopvang moest worden verplaatst naar een definitief pand dat aan alle eisen van goede huisvesting kon voldoen. Gemeente en woningcorporaties vonden een geschikt pand en de gemeente wees de nieuwe locatie zonder enig overleg aan. De buurt voelde zich overdonderd en uitte massaal protest. Het verzet organiseerde zich en er werden juridische stappen gezet. Een jaar lang volgde discussie op discussie. Uiteindelijk zag de gemeente zich genoodzaakt de plannen terug te trekken. Een half jaar later werd een nieuw proces gestart, nu met drie mogelijke locaties en uitgaande van betrokkenheid van de buurt. Nu werden de buurten vooraf geïnformeerd en vooraf werden criteria vastgesteld waaraan de locatie moest voldoen. Belangrijk voor de keuze was het risico op overlast en onveiligheid.

Interviews
Op verzoek van de gemeente heeft adviesbureau DSP-groep op de drie zoeklocaties een risicoanalyse uitgevoerd. Het bureau heeft samen met buurtgenoten en professionals geschouwd, heeft interviews afgenomen en buurtgesprekken gevoerd. Gezamenlijk zijn lijsten met enge en onveilige plekken opgesteld, risicovolle situaties benoemd en mogelijkheden voor maatregelen onderzocht. De bevindingen zijn in een open bijeenkomst met de buurten besproken. Hierna heeft de gemeente haar definitieve besluit genomen. Natuurlijk bestond er ook toen nog onzekerheid bij een deel van de omwonenden, maar groot  verzet bleef uit.

Anonieme drukte
Najaar 2009 is de nieuwe Herberg in gebruik genomen. Het aantal incidenten rond de voorziening blijkt tot op heden zeer gering. De voorziening staat aan een doorgaande weg, op een decentrale plek in de wijk, waardoor cliënten al gauw in de anonieme drukte op kunnen gaan. De Herberg is ook overdag open, waarmee zo veel mogelijk voorkomen wordt dat cliënten op straat rond gaan hangen. Het pand heeft ook een eigen buitenruimte en intern meer ruimte waardoor cliënten elkaar minder in de weg zitten, wat de rust en stabiliteit ten goede komt.

Buurtparticipatie      
Terugkijkend is de belangrijkste ommezwaai die gemeente en corporaties hebben gemaakt die van besluitvorming zonder overleg naar open communicatie en burgerparticipatie. Waar buurtbewoners zich eerst overdonderd en verraden voelden, werden zij nu serieus genomen. De buurten konden hun zorgen  uiten en maatregelen voorstellen, en zij wisten zich gehoord in een keuzeproces dat van invloed zou kunnen zijn op de leefbaarheid van hun buurt. Ook na het vaststellen van de locatie is het overleg met de buurt voortgezet, wat zeer waardevol is gebleken. In Zwolle heeft de zorgvuldige aanpak geleid tot een voor allen aanvaardbare situatie. Op vergelijkbare wijze heeft de  betrokkenheid van de buurt ook in Amersfoort en Utrecht bijgedragen aan succesvolle trajecten.  

Carolien van den Handel, adviesbureau DSP-groep

Bron: Foto: ANP/Phil Nijhuis