Mevrouw Sijmons zit lekker in het zonnetje op ‘het

balkon’ achter glas. Samen met haar zoon, die haar net heeft gebracht, kijkt ze

uit op de Kinkerstraat, een levendige winkelstraat in een Amsterdamse

volksbuurt. ‘Mijn man is zo’n schat, àlles doet ie voor me,’ en mevrouw Sijmons

wijdt uit over haar echtgenoot. Dan zijn de kinderen aan de beurt. Zes heeft ze

er. ‘Mam, hoe heten ze allemaal?’ vraagt haar zoon, ‘Jos, ja en Els, ja… nee,

niet Yvonne… wie komt na Els?’ Mevrouw Sijmons komt vandaag voor het eerst een

nachtje logeren in ‘Het Logeerhuis.’ Zolang haar zoon er is, zit ze rustig van

het uitzicht en de zon te genieten. Als hij een half uurtje later weg gaat,

begint ze voor het raam heen en weer te lopen: ‘Wanneer komen ze nou? De

kinderen hadden allang van school thuis moeten zijn’. ‘U blijft vandaag bij ons,

uw zoon komt u morgen weer ophalen,’ probeert de verzorgende haar te

verduidelijken. ‘Komt u maar even hier zitten.’

Vitaliteit

Het Logeerhuis voor dementerende ouderen kan twaalf logeergasten en

tien daggasten herbergen. Het is bijna onzichtbaar ondergebracht op de eerste

verdieping in een nieuwbouwpand aan de Kinkerstraat. Van binnen heeft Het

Logeerhuis daadwerkelijk de ambiance van een hotel: dik tapijt, klassieke

fauteuils en het onvermijdelijke bloemetjesbehang. Er zijn 12 kamers – roze en

blauw – met douche en toilet aan weerszijden van de gang.

De gasten zijn dementerenden. In principe worden zij verzorgd door een

partner, vriend, vriendin of familielid. Hun verblijf in Het Logeerhuis geeft de

mantelzorger de mogelijkheid even ‘lucht’ te krijgen, aan zichzelf toe te komen.

Want dat is de doelstelling van Het Logeerhuis: ontlasten van de mantelzorger.

Maar ook meer privacy voor de gasten. Dat was de insteek van Fontis, de

zorgorganisatie die een negental zorgcentra in Amsterdam beheert, toen Het

Logeerhuis in november 1999 de deuren opende. Er werd in samenwerking met

zorgverzekeraar ZAO een budget voor tien verpleeghuisbedden verschoven van een

verpleeghuis naar Het Logeerhuis, één van de instellingen die Fontis beheert. Zo

is het ooit begonnen.

‘Deze opzet sluit ook aan bij de visie die Fontis heeft op zorg,’ weet

Vera van Harten, directeur van Het Logeerhuis en het nabij gelegen zorgcentrum

De Klinker. ‘Veiligheid, vitaliteit en vertrouwen, met aandacht voor ieder

persoonlijk’, dat is lijfspreuk van de organisatie. Verbetering van de

bestaanskwaliteit van cliënten èn medewerkers is de kernactiviteit.

‘Wij hebben geen moeite om vacatures voor verzorgenden te vervullen in

Het Logeerhuis,’ geeft de directeur aan. Minder zwaar werk dan in het

verpleeghuis misschien? ‘Nou, er werken een verzorgende en een gastvrouw of

-heer in Het Logeerhuis. Als er tien tot twaalf dementerende gasten logeren, heb

je de handen vol. Het is net een gezin met tien kinderen.’ Dat onderschrijft ook

verzorgende Els, die twaalf jaar in een verpleeghuis heeft gewerkt. ‘Ik zou

nooit meer terug willen. Ik kan hier mijn kennis en kunde kwijt, ik kan

zelfstandig werken en de mensen individueel aandacht geven en begeleiden. Als we

’s avond met de gasten gegeten hebben, zitten we lekker na te tafelen. En anders

zorg ik daar wel voor. Dan vraag ik: ‘hoe deden jullie dit of dat vroeger?’ en

dan krijg je altijd discussie.’

Onbekendheid

‘Kijk, we hebben een heel nieuwe man.’ Gastvrouw Ella introduceert een

bijna vaste gast van Het Logeerhuis: Wil. Zichtbaar verjongd door zijn nieuwe

stekeltjeskapsel paradeert hij trots langs de andere gasten. Hij logeert al drie

weken in het hotel. Zaterdag gaat hij weer voor een week naar huis en komt

daarna terug om weer drie weken te logeren in Het Logeerhuis. Dat is de maximale

verblijfsduur, om te vermijden dat Het Logeerhuis verwordt tot een

opname-instelling. Maar dat drie weken logeren en vervolgens een week thuis kan

een gast – als hij dat wil – ook een heel jaar vol houden. Niettemin is het

beleid dat nieuwe gasten vóór gaan.

‘Mevrouw Lucy’ komt binnen in vol ornaat: met opgestoken haar en

behangen met sieraden om hals en pols. Ze houdt van laat opstaan en krijgt nog

een boterhammetje met kaas op haar schoot geschoven. Wil en Lucy vinden elkaar

direct: ‘Ze gaat naar Egypte, op ’n kameel rijden,’ grapt Wil. Lucy gniffelt:

‘Ik ga naar Toetanchamon, wat een mán. Dan leg ik mij te rusten in zijn

piramide.’ Wil begint vervolgens te kletsen over het ballet in Carré. Hij is

naar het Zwanenmeer geweest: ‘Zo mooi, prachtige muziek en prachtige

mannen.’

Momenteel zijn er zes gasten in Het Logeerhuis. Hoewel er altijd sprake

is van een golfbeweging – in vakantietijd is het druk – zijn er gemiddeld te

weinig gasten om Het Logeerhuis financieel goed draaiende te houden. Financier

ZAO vindt een gemiddelde bezetting van tachtig procent minimaal en daar komt Het

Logeerhuis momenteel niet aan. Een oplossing, aldus directeur Vera van Harten,

zou kunnen zijn om in de helft van het aantal kamers vaste cliënten op te nemen.

Het is opmerkelijk dat de vraag naar deze toegankelijke en niet al te

dure tussenvoorziening – Het Logeerhuis berekent een eigen bijdrage van 11,34

euro per etmaal – zo gering is. ‘Dat heeft, denk ik, te maken met onbekendheid

bij instanties en huisartsen,’ aldus de directeur. ‘En met het feit dat veel

dementerenden en hun verzorgers nogal geïsoleerd leven. Men schaamt zich vaak

voor de dementerende partner of kan juist geen afstand doen van zijn dierbare.’

Meerwaarde geven

Vorig jaar won het hotel voor dementerenden de Niek de Jong-prijs van

Zorgverzekeraars Nederland. Een deel van dat geld wordt inmiddels gebruikt voor

een uitgebreide PR-campagne. Volgens Vera van Harten draagt het verblijf in Het

Logeerhuis wel degelijk bij tot uitstel van opname in een verpleeghuis.

‘Mantelzorgers worden ontlast, dus die kunnen de zorg voor een dementerende

langer volhouden. En hoewel de doelgroep van Het Logeerhuis bestaat uit

beginnend dementerende mensen, verblijven er volgens directeur Van Harten ook

dementerenden die al op de wachtlijst voor het verpleeghuis staan. ‘De

wachtlijst voor dementerenden in acute situaties hier in Amsterdam is elf

maanden. Die komen in een eerdere fase van hun ziekte niet bij ons terecht.

Ergens snap ik dat ook niet. Onze intentie is dat mensen een meerwaarde moeten

ontlenen aan de logeerperiode in Het Logeerhuis. Ze moeten aan groepsprocessen

mee kunnen doen, zich redelijk kunnen verplaatsen en kunnen communiceren. We

moeten er voor waken dat Het Logeerhuis een wachtkamer wordt voor

verpleeghuisopname.’

Het middageten wordt in de groepsruimte – met luxe keukenbar – opgediend

aan de zes gasten. Paasbrood en croissantjes gaan rond. Gastvrouw Ella helpt met

smeren en melk inschenken. Wil keuvelt met mevrouw Sijmons, die zich zichtbaar

beter op haar gemak gaat voelen: de kinderen zijn even uit beeld. ‘Morgen gaan

we allemaal met het busje gezellig uit,’ kondigt Ella aan. Dat gebeurt elke

week. Meneer Koning gaat niet mee. Die gaat terug naar zijn vrouw, die

longontsteking heeft gehad.

Behalve dat de demente gasten in de watten worden gelegd in Het

Logeerhuis, hebben de verzorgenden vaak ook een adviestaak naar de familie en

partners van de dementerenden toe: hoe je om kunt gaan met dementie en met het

verlies van een dierbare. Zo wordt het dementieproces door een naaste vaak

ondergaan, als een rouwproces.’

‘Soms zie je dat mensen hier vooruit gaan, nadat ze bijvoorbeeld een

lange periode van verwaarlozing achter zich hebben,’ vertelt verzorgende Els.

‘Of we ondersteunen familie en verzorgers hoe ze om kunnen gaan met de

veranderde situatie. Sommigen kunnen de toestand van hun dierbare moeilijk

accepteren of de partner loslaten, ondanks dat ze helemaal leeg en op zijn. Als

de mantelzorger beter in zijn vel zit, kan hij of zij de dementerende ook beter

ondersteunen. Daar moet je mensen van overtuigen. Dat stukje meer kunnen geven

aan de gasten en aan hun naasten maakt voor mij het werk zo leuk.’

Als het middageten van tafel is gehaald en meneer Koning naar bed is

gegaan voor een dutje, zwieren Wil en mevrouw Sijmons dansend door de

groepsruimte. Johnny Jordaan schalt uit de speakers van de kleine stereotoren.

‘Geweldig hè,’ glimlacht Ella./Caroline Stam