‘Boekhoudersmentaliteit’ verwijt hij de minister en staatssecretaris. Zijn boosheid over de ‘onevenredig hoge bezuinigingen’ steekt Bas van den Dungen, voorzitter van de landelijke Vereniging voor Thuiszorg (LVT) niet onder stoelen of banken. De zorgsector krijgt een efficiencykorting van drie procent voor de kiezen, de thuiszorg moet daar nog eens 10,8 procent bovenop bezuinigen. ‘Het kabinet heeft gewoon driehonderd miljoen nodig van de thuiszorg, het zal haar worst wezen hoe dat er komt. Er wordt niet naar inhoud van de maatregelen gekeken, maar alleen naar wat het oplevert. Dan heeft argumenteren weinig zin.’
De bulk van de bezuinigingen voor de thuiszorg moet komen van de zogenoemde bestedingsafspraken. Dat is geld dat de thuiszorg de afgelopen jaren van de overheid heeft ontvangen voor activiteiten die niet met de directe productie te maken hebben. Daarin zit geld voor zorgvernieuwing, werkdrukmiddelen en ‘moeilijke zorg’, bijvoorbeeld in verafgelegen gebieden. ‘Maar die investeringen leveren wel veel geld op, doordat mensen minder lang in ziekenhuizen liggen en het ziekteverzuim onder ons personeel met twee procent is gedaald,’ zegt Van den Dungen.

Hij heeft nog voorstellen gedaan aan de minister die veel meer geld zouden opleveren. ‘Als je geld wilt besparen, moet je kijken naar de oorzaak van die enorme groei van de zorguitgaven. Dat heeft in de eerste plaats te maken met het recht op zorg voor iedereen.’ Het recht op zorg kan beperkt worden, vindt Van den Dungen. Bijvoorbeeld voor zorgbehoevende mensen die een huishoudelijke hulp zelf kunnen betalen, maar nu recht hebben op huishoudelijke hulp via de AWBZ. En iedereen, vermogend of niet, kan gebruik maken van het persoonsgebonden budget. ‘Ik pleit voor een inkomensgrens voor huishoudelijke zorg.’

Daarnaast hebben de onafhankelijke indicaties geleid tot een woud van overbodige bureaucratie volgens Van Den Dungen. De RIO’s – Regionale Indicatie Organen – mogen wat hem betreft afgeschaft worden. Het systeem werkt niet. ‘Er wordt te ruim geïndiceerd, uit een onderzoek blijkt dat dertien procent van de indicaties van de RIO niet nodig zijn. Het onafhankelijk indicatiesysteem is gericht op het invullen van het recht op zorg in een klasse a, b, c of d in de AWBZ. Het is niet gericht op zo efficiënt mogelijk starten van de zorg.’

Zijn beweringen worden ondersteund door een onderzoek dat de Socialistische Partij eind november afrondde. Volgens deze partij is een miljard gulden te besparen op de bureaucratie in de zorg. Zij doet daartoe tien voorstellen, onder meer de afschaffing van de machtigingen, van de eigen bijdrage in de thuiszorg en de afschaffing van de RIO’s. Dat laatste zou honderd miljoen euro opleveren, zo berekent de SP. De bezuinigingen in de thuiszorg treffen vooral het zorgvernieuwingsgeld en werkdrukgeld. Je kunt ook zeggen: het vet wordt weggesneden.

‘Het is toch achterhaald om ervan uit te gaan dat alleen de directe zorgcontacten nuttig zijn. We leven in een tijd dat er op andere manieren zorg geleverd kan worden, zodanig dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen. Bijvoorbeeld zorg op afstand, via het beeldscherm contact leggen met cliënten. Of mensen eerder uit de dure ziekenhuisbedden halen, omdat zij thuis door een zogenoemde liasonverpleegkundige worden begeleid.’
Inmiddels heeft staatssecretaris Ross tijdens het recente zorgbegrotingsdebat toegezegd de bezuinigingen op het zorgvernieuwingsgeld nader te bekijken. Er wordt gesproken over een bedrag van vijftig miljoen. Voor Van den Dungen nog niet voldoende om het verzet te staken.

De LVT heeft de medewerking aan de vernieuwing van de AWBZ opgezegd. Niet dat een minister daar nou wakker van ligt, maar het is een signaal. En meer dan dat, Van den Dungen: ‘De kans dat de thuiszorg over vier jaar nog uit de AWBZ wordt gefinancierd is klein. De AWBZ wordt uitgekleed. De helft van de huishoudelijke zorg gaat eruit en de op genezing gerichte zorg gaat in de basisverzekering. Dan blijft er nog ongeveer tien procent over van het thuiszorgpakket dat uit de AWBZ komt. Waarom zou ik me dan nog druk maken over die modernisering? Ik pleit ervoor dat we zo snel mogelijk onder de basisverzekering vallen. Ik maak liever afspraken met een zestal grote zorgverzekeraars, dan afhankelijk te zijn van de AWBZ waar een minister zo maar in kan snijden.’

Er zijn geluiden van thuiszorgdirecteuren die weer de commerciële kant op willen gaan.
‘Ja, dat gaat gebeuren. Als het geld niet via de ene kant binnenkomt, dan maar via de andere kant. Wij kunnen onze logistiek ook heel goed gebruiken om bijvoorbeeld gemaksdiensten aan huis aan te bieden. Er zijn particulieren die best willen betalen voor bijvoorbeeld stomerij of kapper aan huis. Of voor huishoudelijke hulp.’

Maar is de kans dan niet levensgroot dat de rendabele zorg de onrendabele zorg gaat verdringen, zoals dat enkele jaren geleden is gebeurd?

‘Dat gebeurt nu ook, alleen nu doet de overheid het zelf door te bezuinigingen. De zorg voor mensen in veraf gelegen gebieden wordt niet meer bij-gefinancierd. Je kunt dat heel gemakkelijk oplossen trouwens, door te differentiëren in de tarieven. Maar dan moeten wij die mogelijkheid ook krijgen.

‘Overigens denk ik niet dat we met commerciële activiteiten misstanden zullen krijgen. Er is nu toezicht op de zorgmarkt, er zijn goede regels voor gebruik van privaat en publiek geld en de instellingen moeten voldoen aan de kwaliteitswet. Natuurlijk zullen we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid houden. Onze mensen zijn nu eenmaal gericht op het leveren van zorg aan mensen die het echt nodig hebben.’