Deze nadruk op zelfredzaamheid zou nooit de boodschap mogen zijn die ouders en kinderen oppikken uit het nu zo in de belangstelling staande woord veerkracht! Zo wordt veerkracht ontwikkelen een extra klus erbij. Bovenop een stapel van problemen zoals geldzorgen, psychische problemen en huiselijk geweld. En dat in een maatschappij waarin je, ondanks die focus op zelfredzaamheid, voor toegang tot allerlei basisvoorzieningen afhankelijk kunt zijn van vele overheidstoeslagen en waarin tientallen hulpverleners tegelijk je nog steeds onvoldoende oplossingen kunnen brengen.

Lastig aan het woord ‘veerkracht’ is dat het klinkt als een eigenschap: jóuw veerkracht en dus ook jóuw klus. Bovendien is het een woord in het enkelvoud. Zo lijkt veerkracht een afgebakende unit, die je kunt oppakken, trainen, meten en beoordelen alsof het een spierkracht betreft. Maar veerkracht is geen eigenschap. Veerkracht is een voortdurend samenspel van factoren binnen en buiten een persoon. Een belangrijke factor is sociale steun: steun die je ervaart in de maatschappij en van de naasten om je heen.

En vervolgens ontwikkelt veerkracht zich voortdurend uit een mix van die steun met vaardigheden, talenten, zingeving en de gewoonten die je hebt ontwikkeld in het omgaan met stress. Al die factoren versterken en verzwakken elkaar onder invloed van zowel de positieve als de negatieve dingen die je meemaakt. Het gaat dus eigenlijk over ‘veerkrachten’: meervoud. En jouw veerkrachten liggen voor een belangrijk deel ook besloten in de maatschappij en in je naaste omgeving. Veerkracht heb je dus niet in je uppie, maar veerkrachten ontwikkelen doen we samen.

In een maatschappelijk klimaat waarin de toeslagenaffaire kon opbloeien, floreren veerkrachten niet. Juist bij mensen met veel problemen is het netwerk regelmatig niet (meer) in staat tot steun of niet (meer) aanwezig. Bovendien spreekt uit steeds meer onderzoeken dat wanneer risicofactoren zich sterk opstapelen, kinderen minder profiteren van beschermende en veerkrachtversterkende factoren zoals sociale steun. Je kunt veerkracht of sociale steun daarom niet presenteren als een magische kracht.

Echte preventie is niet individuele veerkracht versterken, maar een samenleving zijn waarin opeenstapeling van ellende zo vroeg mogelijk wordt voorkomen of gekeerd en waarin veerkrachten zich collectief kunnen ontwikkelen. Pas daarna wordt veerkracht ontwikkelen een ‘klus erbij’, maar dan vooral voor de hulpverleners, die naast en na het keren van opeenstapelende problemen het versterken van veerkracht-elementen voor ogen kunnen hebben. Goedkoper? Geen idee. Beter? Zeker weten.

Mariëlle Dekker

is directeur van Augeo Foundation, een particuliere stichting die zich inzet voor een veilig thuis voor ieder kind. Dit wordt gedaan met deskundigheidsbevordering, onderzoek, beleidsadvies, veerkracht-projecten en de Jongerentaskforce.