Donderdagochtend half negen. Het schoolplein van basisschool De Fonkel in de Tilburgse wijk De Gesworen Hoek is leeg. Ook in het gebouw is geen kind te zien of te horen. In het lokaal van groep zeven hebben de docenten zich verzameld. Zij hebben een studiedag, de kinderen zijn vrij. Het midden van het klaslokaal is leeggemaakt: tafeltjes zijn weggeschoven en de stoelen staan in een kring. De veertien medewerkers van de school wachten onwennig af wat er gaat gebeuren. Schooldirecteur Marcel Huijgens heeft Sjef van der Klein, Sociaal Werker van het Jaar 2018, gevraagd zijn medewerkers een inkijkje te geven in zijn werk. Wat doet een sociaal werker in de wijk? En wat kunnen school en sociaal werk voor elkaar betekenen?
De 27-jarige Sjef van der Klein heeft zichtbaar zin in de ochtend. Vier jaar geleden is hij vanuit zijn werkgever ContourdeTwern als wijkwerker gestart in De Gesworen Hoek. Inmiddels is hij voor velen een bekend gezicht en wijkbewoners weten hem steeds beter te vinden. Maar dat ging niet vanzelf. Enigszins geamuseerd vertelt hij zijn toehoorders op de basisschool: ‘Toen ik hier begon, had ik mooie mapjes met informatie over de wijk gemaakt. Deze gaf ik persoonlijk bij mensen af. Deden ze niet open? Dan deed ik ze in de brievenbus. Ik kan je vertellen, dat werkt niet. Ik kreeg er geen enkele reactie op. Maar een goede sociaal werker leert al doende. Ik gaf dus niet op, maar ging op zoek naar andere manieren om met bewoners in contact te komen.’ Van der Klein zocht bijvoorbeeld contact met de groep die buurtpreventie verzorgde. ‘Ik dacht, dit zijn blijkbaar mensen die veiligheid en leefbaarheid belangrijk vinden.’ Dat werkte. Hij leerde de actieve buurtbewoners kennen en het balletje ging rollen. Ook zocht hij samenwerking met de woningbouwvereniging. Samen met de huismeester gaat hij nu bij nieuwe bewoners langs om hen welkom te heten in de buurt. ‘De huismeester belt nieuwe huurders op een vraagt of ze het goed vinden dat wij kennis komen maken. Omdat de aanleiding voor het bezoekje positief is, en omdat de huismeester die het recht heeft om binnen te komen, het vraagt, zegt bijna iedereen ja.’ Ze nemen een tasje vol cadeautjes mee, zoals handcrème, koekjes en thee én informatie over de wijk. ‘Ik vertel mensen over hun nieuwe wijk en informeer ze over activiteiten en bijeenkomsten die misschien bij ze passen. Veel gesprekken zijn na een kwartier klaar, maar soms duurt het wel twee uur. Ongeacht hoe lang het gesprek duurt, voor mij is het goed te weten welke vragen, krachten en talenten er in de wijk zijn en zij weten waar ze terechtkunnen als er iets is.’
Iedereen heeft vooroordelen
Nadat Van der Klein de medewerkers van basisschool De Fonkel feitjes over de wijk heeft verteld – in De Gesworen Hoek wordt bijvoorbeeld meer gebruikgemaakt van jeugdhulp dan gemiddeld in Tilburg – wil hij dat de docenten letterlijk de wijk in gaan om te zien wie er wonen en wat er speelt. Samen met schoolmaatschappelijk werker Mariette Dix en directeur Marcel Huijgens heeft Van der Klein de groep in vijven gesplitst. De ene groep maakt kennis met de huismeester, een andere gaat op pad met een actieve wijkbewoner die tijdens een wandeling over de buurt vertelt. Zelf gaat Van der Klein met juf Jannicke en juf Elly op bezoek bij Manon*. Juf Jannicke reageert enigszins teleurgesteld. Want deze vrouw is ‘slechts’ alleenstaand, wat moet ze haar vragen? Van der Klein licht een tipje van de sluier op: er is meer aan de hand. Ze zit bijvoorbeeld ook in de bijstand. ‘Maar ik wil niet te veel vertellen, ze moet zelf haar verhaal kunnen doen.’
In de deuropening van het huis waar wordt aangebeld, staat een hippe jonge vrouw die haar bezoekers enthousiast binnenlaat. Veel aansporing van de ietwat verlegen juffen heeft ze niet nodig om haar verhaal te vertellen. Ondanks haar goede opleiding zit ze al jaren werkloos thuis. Met twee zoons van verschillende vaders. Een van haar zoons heeft een verstandelijke beperking en daarom veel zorg nodig. Beide vaders zijn uit beeld omdat ze deze zorg niet aankonden. Financiële hulp en ondersteuning vragen doet ze niet makkelijk. Liever regelt ze het zelf, met zorgvuldig gespaard geld. Een baan vinden lukt niet omdat ze haar oudste naar school moet brengen en thuis moet zijn als de school uit is. Leuke uitjes voor haarzelf en haar kinderen zitten er niet in. Daar is geen geld voor. Dankzij Van der Klein heeft ze contact met Quiet, een organisatie die stille armoede in beeld brengt en dankzij fondsenwerving maandelijkse cadeautjes geeft aan mensen in hun bestand. Met tranen in haar ogen vertelt ze dat ze bijvoorbeeld toegangskaartjes voor de Beekse Bergen kreeg. ‘Nu kan ik eindelijk iets doen voor en met mijn kinderen.’ Op de terugweg zijn juf Elly en juf Jannicke zichtbaar onder de indruk. Deze sterke vrouw heeft hun beeld van een bijstandsmoeder met twee kinderen van verschillende mannen veranderd. Van der Klein: ‘Dit is ontzettend belangrijk in mijn werk. Iedereen heeft vooroordelen, maar die blijken zo vaak niet waar te zijn. Ik probeer echt te luisteren naar het verhaal van mensen. Ik doe mijn best daar zo goed mogelijk bij aan te sluiten.’
‘Iedereen heeft vooroordelen, maar die blijken zo vaak niet waar te zijn’
Invloed op grotere schaal
In de vier jaar dat Van der Klein actief is in de wijk, is hij een sleutelfiguur geworden. Maar helemaal tevreden is hij niet. ‘Ik wil nog meer in de haarvaten van de wijk zitten zodat de mensen die ondersteuning kunnen gebruiken het ook echt krijgen. Het moeten geen toevalstreffers meer zijn.’ Hij wil verder gaan op de weg die hij is ingeslagen: present werken, nieuwe bewoners bezoeken, vroegsignaleren. ‘Elke bewoner moet weten: bij een probleem of idee kan ik bij Sjef terecht. Nu hoor ik te vaak: ooh, kan ik daarvoor bij jou terecht.’
Van der Klein denkt dat het winnen van de verkiezing Sociaal Werker van het Jaar hem hierbij helpt. ‘Aan de ene kant weten mensen me beter te vinden en zijn ze eerder geneigd naar mij toe te komen omdat ze denken: hij is Sociaal Werker van het Jaar, dus hij zal wel goed zijn. Aan de andere kant helpt de titel me hoger in de boom te komen. Meer mensen met een breed netwerk, zoals wethouders, directeuren en beleidsmakers, willen met me samenwerken. Dat is belangrijk want zij kunnen meer voor elkaar krijgen.’ Maar dat is voor Van der Klein nog niet genoeg. ‘Uiteindelijk wil ik invloed uitoefenen op grotere schaal. Want het systeem moet veranderen. Het huidige beleid lost de problemen van mensen lang niet altijd op. Er moet meer ruimte zijn om anders te kijken naar maatschappelijke opgaves: ruimte voor innovatief werken en buiten de lijntjes kleuren. Door dat samen te doen, kom je erachter wat wel of niet werkt.’
Na de bezoekjes in de wijk, delen de meesters en juffen van De Fonkel hun ervaringen in het lokaal van groep zeven. Eigenlijk zou Van der Klein verder met hen praten over de eerder gepresenteerde cijfers, hoe ze die interpreteren na de huisbezoekjes en wat de docenten kunnen doen om bij te dragen aan verbetering van de wijk. Maar daar is geen tijd meer voor. Ze moeten door naar de Beekse Bergen voor een actief middagprogramma. Jammer, vinden de docenten. ‘Ik had liever de hele dag in plaats van alleen de ochtend gehad om hierover te praten.’ Zegt juf Lotje. En Van der Klein? Die is tevreden. Hij heeft er weer nieuwe partners bij. ‘Van een ochtend als deze krijg ik kippenvel. Dit is echt waar ik voor leef.’
Waarom is Sjef van der Klein Sociaal Werker van het Jaar?
Jurylid Egbert Oppenhuizen: ‘Sjef is een ware verbinder. Hij heeft ondernemingslust, enthousiasmerend vermogen en is innovatief. Door een veelheid aan initiatieven laat hij zien wat sociaal werk is: aansluiten bij mensen waar zij zijn. Natuurlijk zou dit voor elke sociaal werker moeten gelden, maar Sjef is een voorbeeld van iemand die dit uitermate goed beheerst. Hij is een allrounder die meer is dan de holle frase “hij is een verbinder”. Sjef is dat namelijk echt. Hij is daadwerkelijk aanwezig, verbindt generaties en maakt met zijn handelen duidelijk dat we elkaar dagelijks nodig hebben. Ook is hij een netwerker pur sang en blijft hij altijd nieuwe mogelijkheden zien voor iedereen. In zijn optreden laat hij zien dat iedereen blijft meetellen in deze maatschappij.’
*Vanwege haar privacy is de naam van Manon gefingeerd. De verkiezing Sociaal Werker van het Jaar is een initiatief van sociale partners en wordt georganiseerd door FCB en Zorg+Welzijn.
