PREVIEW ‘Prioriteit nummer één is deelnemen aan de maatschappij’
Corona heeft de kwetsbaarheid van bewoners in achterstandswijken extra zichtbaar gemaakt, zegt Marco Pastors, directeur Nationaal Programma Rotterdam-Zuid. Werk vinden wordt nog moeilijker. Meer leerpraktijkcentra en een intensievere samenwerking tussen wijkteams en scholen zijn oplossingen op Zuid. 'Maar vooral: een stabiele basis voor werkzoekenden.'
In een eerder interview met Marco Pastors op zorgwelzijn.nl deelde hij diverse successen van het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid (NPRZ). De interventies op scholen, wonen en werk brachten tot 2019 drie jaar op rij de grootste daling in het aantal bijstandsgerechtigden ten opzichte van de rest van Rotterdam en Amsterdam, Den Haag en Utrecht.
Toen kwam corona. En waar in 2020 het aantal bijstandsgerechtigden in de rest van Rotterdam nog wel afnam, steeg in Rotterdam-Zuid het bijstandsbestand juist. Ook wat betreft het gemiddelde schooladvies dat kinderen in groep 8 krijgen is de achteruitgang in Rotterdam-Zuid zorgelijk, zegt Pastors. ‘Het is nog wel hoger dan vóór NPRZ begon.’
Is corona dé oorzaak voor deze achterstanden of zijn er meer redenen?
‘In Rotterdam-Zuid wonen relatief veel mensen met banen waarop als eerste wordt bezuinigd in tijden van crisis. Dus zullen zij zeker de negatieve impact van de pandemie hebben ervaren. Daarnaast merken we in Rotterdam-Zuid al enkele jaren de gevolgen van het lerarentekort.
Met het inlopen van de achterstand betreffende het schooladvies, dus bijvoorbeeld relatief veel kinderen die vmbo-advies kregen, lagen we tot drie jaar geleden goed op schema. De scholen in Zuid hebben echter ook meer lerarentekorten dan elders in de stad. Ongetwijfeld heeft corona dit probleem uitvergroot. Maar wij kijken vooral naar wat we zelf beter kunnen doen.’
Wat kan er dan beter in Rotterdam-Zuid?
‘Als mensen bij een loket kwamen, ging het vaak over slechts een klein stukje van hun leven. Als de vraag op tafel kwam of ze naar een baan zochten, en iemand zei bijvoorbeeld dat dat vanwege schulden lastig was, werd er niet meteen gekeken naar welke schuldhulpverlening diegene nodig had. We zijn ons er nu beter van bewust dat de basis thuis voldoende stabiel moet zijn voor je van mensen kunt verwachten dat ze weer aan het werk gaan. Iemand heeft misschien met deurwaarders te maken, of met ggz-problematiek van een huisgenoot. Dan is het moeilijk om (weer) aan het werk te gaan. Wat heb jij nodig om weer aan het werk te kunnen?, zou standaard de vraag moeten zijn. Medewerkers van de sociale dienst verkennen nu hoe mensen privé in rustiger vaarwater kunnen komen.’
Hoe wordt beoordeeld of de inwoners van Rotterdam-Zuid hier zelf behoefte aan hebben?
‘In 2013 organiseerden we een burgertop, waar zevenhonderd inwoners van Rotterdam-Zuid zich hebben uitgesproken over wat zij belangrijk vinden voor de inwoners. Iets doen voor je geld en betere onderwijsprestaties werden toen als meest belangrijke thema’s benoemd. Zo’n burgertop organiseren we in mei dit jaar weer.’
En de schietincidenten in Rotterdam-Zuid van afgelopen zomer?
‘Natuurlijk zijn we daar bezorgd over. Criminaliteit zit diep in het leven van een deel van de bewoners van Rotterdam-Zuid. En er is wantrouwen naar de overheid. Ook daarom is het zo belangrijk dat iemand in een gesprek met een hulpverlener meteen merkt dat zijn hele situatie serieus wordt genomen. Maar mensen komen pas uit de negatieve spiraal als ze niet meer het gevoel hebben buiten de maatschappij te staan. Structuur in het dagelijks leven en de mogelijkheid om te leren, te werken en jezelf te ontwikkelen zijn daarvoor essentieel. Mede door corona dreigen meer mensen ook op lange termijn in de knel te komen. Natuurlijk is er een groep die nog baat heeft bij activiteiten in buurthuizen, maar die groep is veel kleiner dan soms wordt gedacht.’
Instrumenten die mensen met complexe problematiek toeleiden naar werk zijn er natuurlijk al, wat is er nieuw aan de initiatieven in Rotterdam-Zuid?
‘Er zijn al vijf leerpraktijkcentra in de wijk opgezet en er komen er meer. Daar kunnen mensen terecht voor wie een reguliere baan na een uitkering nog een stap te ver is. Bijvoorbeeld omdat zijzelf, of hun huisgenoten, fysieke belemmeringen hebben, psychische problemen of schulden. In een leerpraktijkcentrum worden mensen geholpen dat anders te organiseren, bijvoorbeeld problemen oplossen, scholing, papieren halen, training in het ontwikkelen van vaardigheden.’
Wat is het voordeel van deze leerpraktijkcentra in de wijk?
‘Vooral de aansluiting met werkgevers. Er wordt gekeken in welke sectoren en bij welke specifieke bedrijven kansen liggen voor werk, zowel in het mkb als bij grote werkgevers. En de vraag vanuit werkgevers wordt gekoppeld aan de profielen van de deelnemers.
Hiermee moet de uitstroom vanuit bijstand naar regulier werk of school weer omhoog gaan. Cruciaal daarbij is trouwens weer die stabiele basis in de thuissituatie. Want er is grote bereidheid in het Rotterdamse bedrijfsleven om mensen met een uitkering aan te nemen, maar werkgevers willen niet altijd ook hun hulpverlener moeten zijn. Werkgevers haken vaak af als ze merken dat nieuwe medewerkers veel meer ondersteuning nodig hebben dan gedacht. Dus eerst rust thuis, dan talenten ontwikkelen.’
Wijkteams en scholen werken ook intensiever samen?
‘Ja, medewerkers van het wijkteam zijn gaan deelnemen aan zorgteams op basisscholen. Daarmee starten we in Rotterdam-Zuid in het gebied Feijenoord, en in Delfshaven start dit ook. Op scholen is vaak wel expertise voor complexe problemen rond het kind, maar meestal niet voor alles, en niet voor het hele huishouden.
Criminaliteit zit diep in het leven van een deel van de bewoners van Rotterdam-Zuid’
Bij signalen in de klas van schuldenproblematiek moet een leerkracht meteen kunnen weten welke extra expertise nodig is. Daarom komt het wijkteam aan tafel bij het casusoverleg op scholen. We willen voorkomen dat zaken keer op keer worden doorgeschoven en de problemen in het gezin maar voortduren. Als een wijkteammedewerker op school aanwezig is, kan hij bovendien indien nodig de regie nemen in een casus.’
Nog een specifieke boodschap voor sociaal werkers?
‘Een leven waarin je volwaardig participeert in de maatschappij is voor veel meer mensen mogelijk dan in het sociale domein soms wordt aangenomen. Kijk naar het gehele huishouden achter de werkzoekende en maak prioriteit nummer één dat hij of zij kan deelnemen aan de maatschappij in de vorm van school of werk. En, minstens zo belangrijk: dat zijn of haar kinderen dat straks ook kunnen.
Wat je aan voorzieningen aanbiedt in de wijk moet die doelen ondersteunen. Dan kunnen mensen zelf de lat zo hoog mogelijk leggen. En dan houd je nog steeds een groep over die bijvoorbeeld activiteiten in buurthuizen nodig heeft, maar dat hoort pas de laatste optie te zijn.’
Congres Wijkteams
Marco Pastors, directeur Nationaal Programma Rotterdam-Zuid is een van de sprekers op het Jaarcongres Ondermijning in het sociaal domein op 23 juni in Utrecht. Hij gaat in op vragen als ‘Wijkrechtspraak, hoe werkt dat?’ en ‘Hoe wordt er samen gewerkt met bestaande professionele praktijken zoals het Veiligheidshuis, het wijkteam en het Regionaal Interventie Team?’
