De handreiking was volgens Kruijswijk nodig. ‘Bij morele dilemma’s spelen waarden en normen een rol. Soms besef je dat niet eens, omdat jouw waarden en normen voor jou zo vanzelfsprekend zijn. Het verschilt van persoon tot persoon of en wanneer je een moreel dilemma ervaart. Er moest iets over deze dilemma’s geschreven worden. In Nederland wonen miljoenen mantelzorgers. Daar is steeds meer aandacht voor en dat is goed. Maar de zachte thema’s zoals zingeving en morele dilemma’s blijven een beetje achter.’

Gevoelens en ervaringen

Deze ‘zachte thema’s’ zijn volgens Kruijswijk een laag die onder de directe mantelzorg ligt. ‘Praktische oplossingen, zoals bijvoorbeeld respijtzorg, komen vooral tot hun recht wanneer er eerst aandacht is voor de morele dilemma’s die spelen rondom het benutten van respijtzorg. Stel bijvoorbeeld dat een zorgvrager niet wil dat een ander dan de mantelzorger de zorgtaken soms overneemt en de mantelzorger daarin meegaat omdat hij of zij zichzelf niet op de voorgrond wil dringen. Dan gaat de wens van de zorgvrager voor de nood van de mantelzorger. Aandacht hebben voor de gevoelens en ervaringen van álle betrokkenen, leidt tot betere zorg en een hoger welbevinden van zorgontvangers, mantelzorgers en beroepskrachten.’

‘Als ik begrip krijg van instanties en overheid, dan kan ik mijn werk als mantelzorger beter uitvoeren.’ Dat zegt de “sprekende mantelzorger” Marjo Brouns in het magazine Zorg+Welzijn. Lees meer >>

Waarden en normen

Volgens Kruijswijk worden vraagstukken en problemen rondom mantelzorg nu vaak praktisch opgelost. De vraag eronder komt zelden aan bod. ‘Geeft een kind aan geen tijd te hebben om voor een ouder te zorgen? Dan kan daar veel meer onder zitten. Bijvoorbeeld vragen als “Wil ik dit wel?” of  “Doe ik het wel goed?”. Zorg is niet alleen maar praktisch, het zit vol met waarden en normen die niet worden uitgesproken.’

Autonomie, goede zorg en rechtvaardigheid

In de handreiking gaan de auteurs van Movisie er vanuit dat drie onderwerpen een rol kunnen spelen bij morele dilemma’s: autonomie, goede zorg en rechtvaardigheid. Met autonomie wordt bedoeld dat iemand zijn leven moet kunnen leven zoals hij dat zelf wil. Dilemma’s waarbij het onderwerp goede zorg speelt, gaan erover dat als je goed wilt zorgen, je soms juist iets moet laten. Kruijswijk: ‘Je zorgt doorgaans omdat je iemands welbevinden wilt vergroten, maar als je als mantelzorger overbelast dreigt te raken, is het soms goed om even een stap terug te doen en ook goed voor jezelf te zorgen.’ Rechtvaardigheid gaat over het eerlijk verdelen van taken en over je rol als mantelzorger.

Stripverhalen

In de handreiking worden de onderwerpen in beeld gebracht door literaire stripverhalen. Kruijswijk: ‘Hiermee diepen we elk thema apart uit door een mogelijk dilemma uit te beelden. Het interessante is dat de stripverhalen enerzijds heel toegankelijk zijn, maar tegelijkertijd ook het gevoel wat meer uitdrukken zodat lezers zich goed kunnen voorstellen wat het dilemma is.’

Kijken vanuit elkaars perspectief

Het uitgangspunt van de handreiking ‘Draai het eens om’ is de gedachte dat het goed is om af en toe eens naast iemand te gaan staan en de situatie vanuit dat perspectief te bekijken. Kruijswijk: ‘Elkaars perspectief leren kennen, ook als je het niet met elkaar eens bent, is van belang. In een situatie waarin drie kinderen bespreken of hun demente vader nog thuis kan blijven of niet, kan het ze bijvoorbeeld helpen als ze meer proberen te kijken vanuit elkaars perspectief en met elkaar bespreken wie bepaalt hoe de zorg voor vader ingevuld moet worden, of ze daar allemaal een gelijke stem in zouden moeten hebben en in hoeverre vader zelf moet kunnen bepalen wat hij wil.’

Reflectie

Vanuit de stripverhalen wordt het onderwerp toegelicht en zijn er reflectievragen opgesteld waar betrokkenen met elkaar over zouden kunnen spreken. Kruijswijk: ‘Het doel van de reflectievragen is dat je even met elkaar stilstaat. Bespreek de onderliggende gevoelens en gedachten in plaats van alleen de praktische zaken. Als je beter weet wat een ander vindt en voelt, en leert om dit vanuit zijn of haar perspectief te bekijken, kun je verder komen. Het gaat er niet om dat je elkaar overtuigt, maar dat je elkaar begrijpt en inziet dat sommige dingen voor een ander anders zijn dan voor jezelf.’

Download hier de handreiking ‘Draai het eens om. Aan de slag met morele dilemma’s in de mantelzorg’.