‘Ik ben een vrouw van 31 jaar en werkte als reisadviseur, tot mijn

werkgever er via een gerucht achterkwam dat ik diabetes heb. Dat had ik nooit

verteld, vond ik niet relevant. Mijn werkgever heeft toen de arbo-dienst

verzocht mijn medisch dossier in te zien. Het gehele dossier is aan de werkgever

gegeven. Ik ben daarop ontslagen.’

Dit is één van de ruim zesduizend reacties die vorig jaar zijn

binnengekomen bij de Helpdesk van het Breed Platform Verzekerden en Werk

(BPV&W). Het platform informeert en adviseert mensen met

gezondheidsbeperkingen die in hun maatschappelijke participatie worden

belemmerd. Ze benut tevens de registratie van de Helpdesk om ontwikkelingen te

volgen bij het verkrijgen of behouden van werk of het afsluiten van een

verzekering. In de rapportage ‘Helderheid Gewenst’ dat onlangs uitkwam,

inventariseert het BPV&W de vragen en klachten van de bellers die in 2000

bij de Helpdesk binnenkwamen. Aan de hand daarvan heeft het platform een serie

aanbevelingen gedaan zodat de negatieve trends aangepakt kunnen worden.

Tegenwerken

De bevindingen die in de rapportage staan, stemmen op zijn zachtst

gezegd somber. Arbo-diensten, verzekeraars, werkgevers, medische adviseurs en

keuringsartsen blijken nog heel regelmatig de wet te omzeilen. Tijdens

sollicitatiegesprekken krijgen werkzoekenden dikwijls gezondheidsvragen

voorgelegd en dringen werkgevers aanstellingskeuringen aan hen op, terwijl dit

volgens de privacy beschermende Wet op de Medische Keuringen verboden is.

Arbo-diensten geven nog medische informatie door aan werkgevers en werken soms

zelfs mee aan een oneigenlijk aanbod voor ontslag. Uitvoeringsinstellingen

functioneren traag, maken veel fouten, geven gebrekkige informatie en maken zich

schuldig aan onheuse bejegening. Verzekeraars op hun beurt vragen werkgevers bij

collectieve verzekeringen te verklaren dat al hun werknemers gezond zijn. En ze

weigeren vaak nog particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekeringen te

verstrekken aan arbeidsgehandicapten die een eigen bedrijf willen starten.

‘Arbeidsgehandicapten worden nog op alle mogelijke manieren tegengewerkt,

terwijl een groot deel van hen maar al te graag aan het werk gaat of zijn werk

behoudt,’ zegt Margit Wewer, coördinator beleid bij het BPV&W en een van de

vier auteurs van de rapportage ‘Helderheid Gewenst’.

Mede om de positie van een werkzoekende met een arbeidshandicap te

versterken zijn de Wet op de Medische Keuringen (WMK, januari 1998) en de Wet op

de Reïntegratie van arbeidsgehandicapten (REA, juli 1998) ingevoerd. Deze wetten

moesten het voor mensen met beperkingen eenvoudiger en aantrekkelijker te maken

aan het werk te gaan of hun werk te behouden. ‘Maar dat is niet gelukt,’

concludeert de beleidscoördinator. ‘Er wordt nog steeds onzorgvuldig

omgesprongen met medische gegevens, zo blijkt uit onze rapportage. Dat vind ik

wel de schokkendste conclusie,’ zegt Wewer.

Maar niet alleen werkgevers en arbo-diensten gaan onjuist met gegevens

om. ‘Verzekeraars hebben er ook een handje van om mensen te achtervolgen met hun

medisch verleden,’ zegt Wewer. ‘Je kunt iemand die in zijn kinderjaren kanker

had en daarvan tien jaar geleden al genezen is verklaard, niet nog eens een

premieopslag van vijftig procent geven voor zijn levensverzekering. Zulke dingen

gebeuren. Mensen krijgen geen kans hun medisch verleden af te sluiten.

Verzekeraars moeten redelijker termijnen hanteren.’

Rechten afdwingen

De Wet REA kwam er om het voor werkgevers aantrekkelijker te maken een

arbeidsgehandicapte in dienst te nemen of te houden. Werkgevers kunnen via die

wet aanspraak maken op vergoedingen voor de kosten die zij maken voor het

aanpassen van de werkplek. ‘Toch blijven werkgevers huiverig. Ze hebben geen zin

om werk of werktijden voor de persoon aan te passen en vinden het dikwijls te

veel rompslomp om een aanvraag in te dienen voor vergoedingen,’ zegt Wewer. ‘Het

enige dat helpt alle partijen beter hun best te laten doen is de invoering van

het recht op reïntegratie. Op die manier kan een arbeidsgehandicapte werk

afdwingen, desnoods via de rechter. Zo staat hij niet meer met lege handen als

andere partijen geen medewerking verlenen.’ Wewer vertelt dat er momenteel

experimenten lopen met persoonlijk reïntegratiebudgetten. Op proef krijgen

enkele arbeidsgehandicapten een eigen budget waarmee ze zelf actie kunnen

ondernemen om versneld aan de slag te komen of van baan te veranderen. Met dat

budget kunnen ze bijvoorbeeld een cursus volgen of een particuliere

arbeidsadviseur inhuren. Daarmee kunnen arbeidsgehandicapten zelf het heft in

handen nemen.

Elk jaar bellen er meer mensen naar de informatie- en advieslijn van

het BPV&W. ‘Uit hun verzoeken leiden wij af dat mensen slecht op de hoogte

zijn van hun rechten en plichten,’ zegt Wewer. ‘De verantwoordelijke partijen en

instanties schieten tekort in hun informatievoorziening. Veel klanten weten

bijvoorbeeld niet dat er een klachtenregeling bestaat voor de arbo-dienst, om

maar wat te noemen.’

Wewer vreest voor de overgang naar het SUWI-stelsel, de nieuwe

structuur van de uitvoering van de sociale zekerheid die per 1 januari 2002 van

kracht wordt. Alle werkzoekende kunnen dan terecht bij een Centrum voor Werk en

Inkomen, waar er één loket voor zowel werk als inkomen is. ‘Het geven van

specifieke informatie aan arbeidsgehandicapten zal dan waarschijnlijk niet de

hoogste prioriteit krijgen van de betreffende instanties. Dan zullen ze straks

ook helemaal niet meer weten waar ze aan toe zijn. Wij zien het als onze taak

samen met de gezamenlijke cliëntenorganisaties mee te werken aan een goede

voorlichtingscampagne van de overheid. Klanten hebben behoefte aan

onafhankelijke voorlichting.’

Overtredingen

In hun reacties op het rapport van het platform hebben het Landelijk

Instituut Sociale Verzekeringen en de Brancheorganisatie van arbodiensten

beterschap beloofd. Met het verbond van verzekeraars is het platform in gesprek

om te komen tot afspraken over het acceptatiebeleid, de premieberekening en de

statistieken die verzekeraars hanteren. Die laatste zijn volgens het platform

dikwijls verouderd, waardoor premies worden gebaseerd op onjuiste gegevens.

Het BPV&W heeft verschillende aanbevelingen gedaan. Zo moet er meer

systematisch worden geëxperimenteerd met persoongebonden reïntegratiebudgetten

en het bieden van persoonsgebonden ondersteuning, ook aan startende ondernemers.

Voorts moet het invoeren van een onafhankelijke klachtencommissie voor

aanstellings- en verzekeringskeuringen de positie van de cliënt beschermen.

‘Maar er moet vooral meer aandacht voor de naleving van privacyregels komen,’

aldus Wewer. ‘’Het overtreden van privacyregels zou gevolgen moeten hebben voor

het certificaat van arbo-diensten.’/Jeannine Westenberg