‘Wanneer begeleiders afwijken van de richtlijnen, is dat soms moeilijk bespreekbaar’, vertelt De Veer. ‘Medewerkers denken dat ze dan iets moeten opbiechten. Terwijl het soms in de situatie past om iets anders te doen dan de richtlijn aangeeft, want die is nu eenmaal niet op alle individuele gevallen toegespitst.’ Het Nederlands Instituut voor onderzoek van de Gezondheidszorg (Nivel) deed onderzoek naar verantwoord gebruik van richtlijnen en protocollen in de gehandicaptenzorg. In hoeverre worden richtlijnen nageleefd? En zijn begeleiders in staat in te schatten wanneer ze ervan kunnen afwijken?

Iets anders
De meest gebruikte richtlijnen en protocollen in de gehandicaptenzorg gaan over medicatie, het melden van incidenten, vrijheidsbeperkende maatregelen, zorgplannen en gedragsproblemen. Vooral protocollen over het delen van medicijnen en het melden van incidenten worden strikt nageleefd. Agogische richtlijnen over bejegening en gedragsproblemen geven meer ruimte om ‘iets anders’ te doen dan voorgeschreven.

Moeilijk gedrag
De Veer geeft een voorbeeld: ‘Op een groep geldt de afspraak om een bepaalde cliënt bij moeilijk gedrag naar zijn kamer te sturen. Als een van de begeleiders het niet prettig vindt om een conflict zo aan te pakken en een werkwijze beter vindt, is het belangrijk dat te bespreken.’ Het is aan de organisatie om op een open manier om te gaan met het melden van afwijkingen, vindt de onderzoeker. ‘Dan is ook beter te zien wanneer een richtlijn niet aansluit op de praktijk.’

Gevaar
‘Teamleiders moeten de richtlijnen bovendien regelmatig bespreken tijdens het teamoverleg’, vindt De Veer. Vaak krijgen nieuwe medewerkers een handboek met alle richtlijnen en protocollen. Bij de meeste organisaties staan ze ook op het intranet. Maar echt favoriet leesvoer is het niet. ‘Bij het inwerken worden de richtlijnen mond-tot-mond overgedragen. Gevaar hiervan is dat medewerkers de regels zo ‘verkeerd’ aanleren. Het is dus belangrijk om de inhoud van richtlijnen ook in het teamoverleg onder de aandacht te brengen.’

Gezond verstand
Belangrijk is om altijd zelf na te blijven denken en niet star de regels te volgen. ‘In de praktijk is het vaak een kwestie van gezond verstand en goed nadenken waarom je met een bepaalde richtlijn werkt. Bij twijfel kun je altijd met een collega-verpleegkundige of pedagoog overleggen wat te doen’, adviseert De Veer. ‘Niet alle richtlijnen zijn even belangrijk. Als je geen cliënten met epilepsie hebt, dan zijn de richtlijnen hiervoor logischerwijs niet van toepassing.’

Het onderzoek naar richtlijnen en protocollen in de gehandicaptenzorg is in samenwerking met de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland tot stand gekomen.

Volg Zorg+Welzijn op Twitter >>

Bron: Foto: ANP/Koen Suyk