Dat het Schakelteam er is, is volgens Van Dijk heel belangrijk. ‘Een aantal jaar geleden hebben we vanuit de politie een signaal afgegeven dat het niet goed ging. Er kwamen steeds meer mensen in de knel en er vonden meer incidenten rond mensen met verward gedrag plaats. We vonden dat een sluitende aanpak om mensen met verward gedrag te helpen noodzakelijk was.’ Dit signaal leidde tot de oprichting van het Aanjaagteam Verwarde Personen.

Weerbarstige praktijk

Na een jaar hield het Aanjaagteam op te bestaan. De aanbevelingen en procesaanpak die het team deed in haar eindrapport, moesten worden geïmplementeerd door een nieuw team: het Schakelteam Personen met Verward Gedrag.  Inmiddels zijn we ruim anderhalf jaar verder. Hoe staat het er nu voor? Van Dijk: ‘Met het fundament dat het Aanjaagteam gelegd heeft, hebben we een goede basis om te komen tot een goed werkende aanpak. Er is in het hele land veel beweging, maar we zijn er nog niet. De praktijk is weerbarstig gebleken.’

Henk van Dijk is één van de sprekers op het Zorg+Welzijn congres Mensen met verward gedrag op 26 juni. Dit congres brengt je een stap verder in het ontwikkelen van een effectieve, sluitende aanpak. Andere sprekers zijn onder meer lector Psychiatrische Zorg Bauke Koekkoek, sociaal werker Jenny Zwijnenburg en Prof. Andries Baart . Meer info of inschrijven >>

Aan tafel

Natuurlijk gaan er dingen goed. Van Dijk vindt het bijvoorbeeld een goede ontwikkeling dat in veel regio’s verschillende partijen met elkaar aan tafel zitten en er plannen worden gemaakt en gerealiseerd. Vanuit politieperspectief noemt hij het een belangrijke verandering dat acuut verwarde mensen die door de politie van straat worden gehaald tegenwoordig direct goede zorg krijgen in plaats van dat ze terechtkomen in een politiecel, wat voorheen wel het geval was. ‘Vervoer van mensen met verward gedrag die zorg nodig hebben, moet niet met een politieauto, dat is stigmatiserend en kan traumatiserend zijn. Op een aantal plaatsen lukt dit al. Cliënten en familie worden steeds meer betrokken bij de zorg. De crisiskaart vindt zijn ingang in het land. De contouren van verbetering beginnen zich dus wel degelijk af te tekenen, maar er zijn zeker nog meer stappen nodig.’

Steeds meer verwarde personen

Dat die stappen nodig zijn, blijkt volgens Van Dijk uit het feit dat het aantal incidenten rond personen met verward gedrag blijft toenemen. ‘Uit een onderzoek van het RIVM blijkt dat dit niet alleen gaat om meerdere meldingen over dezelfde persoon: ook het aantal verwarde personen neemt toe.’ Van Dijk is zich ervan bewust dat de toename van het aantal meldingen ten dele te maken kan hebben met een registratie-effect dat een gevolg is van betere samenwerking en meer bekendheid van het probleem. ‘Maar dat neemt niet weg dat als je achter de cijfers kijkt, er heel veel mensen zijn die in de knel zitten en hulp en steun nodig hebben. We moeten dus met vereende krachten voortgaan om dit aan te pakken en verbetering te brengen.’

Ontbreken van zorg leidt tot overlast

Wat kan er nog beter? Volgens Van Dijk moet er meer aandacht komen voor vroegsignalering en preventie. Op dit moment komen meldingen van burgers die klagen over overlast door iemand met verward gedrag, uiteindelijk vaak binnen bij de politie. Ook als mensen zich zorgen maken wordt regelmatig de politie gebeld. ‘Het ontbreken van goede zorg en steun leidt tot overlast. Die zorg, overlast en onveiligheid melden mensen bij de politie. Als we op die meldingen afgaan, komen we bijvoorbeeld terecht bij iemand die zijn radio telkens heel hard aanzet om de stemmen in zijn hoofd niet te horen. Of bij iemand die vanwege zijn angsten niet naar buiten durft om zijn hond uit te laten waardoor de ontlasting in huis voor stankoverlast zorgt bij de buren.’ Van Dijk zou graag zien dat het lukt om signalen eerder op te pakken zodat een crisis en overlast voorkomen kan worden. ‘Wat we bij de politie zien. zijn vaak uitwassen, dan is er al ellende. Vaak zijn de signalen al eerder in beeld maar weten mensen niet waar ze die kwijt kunnen.’

24/7 zorg

Om dit te veranderen, pleit het Schakelteam voor een meldpunt dat 24/7 bereikbaar is. Daarnaast moet er 24/4 zorg in de wijk gerealiseerd worden. ‘Op dit moment is het zo dat er in alle gemeenten 1 wijkagent aanwezig is per 5000 inwoners. Zoiets zou ook voor hulpverleners gerealiseerd moeten worden. Deze hulpverleners moeten de ruimte krijgen om daadwerkelijk voor kwetsbare mensen van betekenis te kunnen zijn. Want we hebben het hier over mensen die niet zelf hun vinger opsteken omdat ze hulp nodig hebben. Vaak zijn het mensen die zorg mijden of vervreemd zijn geraakt van zorg.’ Overigens zijn er volgens Van Dijk ook op dit vlak al goede voorbeelden te vinden in het land. Bijvoorbeeld in gemeenten waar de “GGD in de wijk” actief is, naar voorbeeld van Vught. ‘Op die manier krijgt een hulpverlener parallel aan de wijkagent ruimte om te reageren op signalen. In de wijken waar deze manier van werken is ingevoerd, blijken de signalen ook echt binnen te komen, niet alleen via de politie, maar steeds meer via ondernemers en buurtbewoners, en kan erop gereageerd worden. Dat is echt een stap voorwaarts. Dergelijke initiatieven zou ik graag op nog meer plaatsen zien.’

Samenwerking

Een ander punt voor verbetering is samenwerking. Van Dijk constateert dat er in Nederland een systeem van zorg en steun is opgebouwd waarbij zorg- en hulpverlening vaak in hokjes zijn verdeeld, zowel organisatorisch als financieel. Dat zorgt ervoor dat mensen die niet direct in één van die hokjes passen omdat ze op meerdere levensterreinen problemen hebben, in de knel komen. ‘Het is van belang dat we de mens centraal stellen in plaats van het systeem. Wie is deze mens, wat is er nodig en wie kan wat doen? Dan vragen we gemeenten regie te voeren op een meer persoonsgerichte aanpak en daartoe partijen bij elkaar te brengen. Om dit mogelijk te maken, is wel die plek nodig waar je signalen af kunt geven én waar die signalen ook leiden tot opvolging.’

Hoe verder?

Op 1 oktober houdt het Schakelteam op te bestaan, maar de problemen zijn nog niet allemaal opgelost. Hoe moet het verder na  oktober? ‘Het is aan de opdrachtgevers om daar besluiten over te nemen. Daar worden nu gesprekken over gevoerd. Het is duidelijk dat we er nog niet zijn na één jaar Aanjaagteam en twee jaar Schakelteam. Dat geeft dus aan dat we te maken hebben met een weerbarstige praktijk, een complexe systeemwereld en een complexe problematiek. Ik ben ervan overtuigd dat we een kanteling moeten, en kunnen, maken. Maar daar is, helaas, meer tijd en inspanning voor nodig.’