Samira krijgt te maken met shame sexting; seksueel getinte foto’s op social media die haar tot diepe schaamte en wanhoop drijven. Haar ouders zijn erachter gekomen, ze tolereren deze situatie van hun dochter niet en sluiten haar thuis op. Ze vinden hun dochter veel te vrij. Misschien is het beter om haar snel uit te huwelijken. Wat doe je dan als sociaal professional? ‘Advies vragen bij Veilig Thuis of bij het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating. Ook als je zelf al bezig bent met hulpverlening in het gezin’, zegt Hilde Bakker, adviseur bij kennisinstituut Movisie.

Eergerelateerd geweld

Hilde Bakker is adviseur huiselijk- en seksueel geweld. Ze schreef mee aan de factsheet De Meldcode bij (vermoedens van) eergerelateerd geweld, die recent geactualiseerd werd. Daarin staan de specifieke aandachtspunten voor sociaal professionals die signalen zien van eergerelateerd geweld. De stappen zijn aangescherpt, in navolging van de aanscherping van de Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling in januari 2019. Bakker: ‘Zo’n nieuwe werkwijze heeft tijd nodig om te landen. Na een jaar konden de experts die wij hebben geraadpleegd, overzien waar professionals tegenaan lopen en hoe de verbeterde meldcode-stappen bij eergerelateerd geweld eruit moeten zien.’

Onkuis gedrag

De grootste verandering in de meldcode is dat professionals nu altijd moeten melden bij acute en structurele onveiligheid, zegt Hilde Bakker, ook als ze zelf al hulp verlenen. ‘Veilig Thuis wil alle meldingen voor een overzicht van de familiesituatie, zodat zij informatie naast elkaar kan leggen: Is er al eerder iets gebeurd in de familie? Hoe is de situatie nu? Is er sprake van mogelijke eerschending? Bestaat er een risico voor escalatie? De risico’s voor met name meisjes in een deel van de migrantengemeenschappen kunnen groot zijn bij “onkuis” gedrag, verzet tegen een georganiseerde huwelijkskandidaat en tegenwoordig is shame sexting en exposing – seksueel getinte (nep)foto’s en filmpjes op social media verspreiden – een risicofactor.

Expert inschakelen

Zowel Veilig Thuis als de politie heeft daar specifieke deskundigen voor dit type geweld. ‘Het is zaak om zoveel mogelijk feitelijke signalen te verzamelen over het slachtoffer – jonge vrouwen én mannen – en die te delen met de deskundige. Factoren als verandering van kleding, van gedrag of van de prestaties op school zijn signalen om op te pikken. Als het mogelijk is, ga je eerst het gesprek aan met het meisje of jongen. Als die zich heel bang en onveilig voelt en er een reële dreiging is vanuit de familie, dan moet je meteen de politie inschakelen. Je wil niet het risico lopen dat een meisje ineens is verdwenen.’

Familiesituatie

Signalen van eergerelateerd geweld zijn lang niet altijd duidelijk, zegt Bakker. ‘Verandering in bijvoorbeeld gedrag kan op allerlei dingen wijzen. Het gaat vaak juist om een combinatie van signalen. Als sociaal professional weet je meestal meer van de familiesituatie, dan kun je opvallende signalen combineren. Overigens ben je verplicht om iets te doen met de signalen. De meldcode is een middel om professionals handvatten te geven om iets te doen met je onderbuikgevoel. Veilig Thuis en politie kunnen sociaal professionals adviseren over hoe ze bijvoorbeeld het gesprek met jongeren kunnen voeren.’

Ogen en oren open

‘Vaak durven professionals niet te melden’, zegt Bakker, ‘omdat ze twijfelen of ze het wel goed zien, of niet weten hoe ze de situatie aan moeten pakken en of zij wel de geschikte professional zijn daarvoor. Rode draad bij signalering van geweld is: ogen en horen openhouden, op het gedrag van jongeren letten en het gesprek in gaan met open vragen zoals: “Hoe gaat het thuis? Ik maak me zorgen om jou, want ik zie dat je veel spijbelt”. Het ingewikkelde van eergerelateerd geweld is dat het niet alleen gaat om de relatie tussen ouders en jongere, maar dat de hele familie erbij is betrokken. Je hebt te maken met een groepsconflict, dat maakt hulp aan ouders en jongeren complex.’

Meer informatie? Op de website van Movisie vind je de factsheet: “De Meldcode bij (vermoedens van) eer gerelateerd geweld” voor specifieke informatie over signalering en aanpak>>